Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

annus haud dubiis consulibus

  • 1 haud

    haud or haut (in the form hau, before consonants, several times in Plautus acc. to the Cod. Ambros., and in Inscr. Orell. 4848: HEIC. EST. SEPVLCRVM. HAV. PVLCRVM. PVLCRAI. FEMINAE; also Tac. A. 2, 36; 6, 43 (49), Nipperdey, Ritter; hence, also hauscio = haud scio; cf. Ritschl, prol. ad Plaut. Trin. p. 99 sq. and p. 325), adv. [perh. orig. hau = ou, v. Ritschl l. l. But cf. Hand, Turs. III. 15.—Acc. to Corss. Ausspr. 1, 205, haud = pronom. stem ho + au (Sanscr. ava, away) + de, as in unde, etc.], a subjective and intensive negative particle, not at all, by no means; in class. prose most freq. with adverbs; rarely with adjectives, pronouns, or verbs (the last construction in Cic. only in the formulae: haud scio an, and haud dubito; in Caes. it occurs but once; v. also Krebs, Antibarb. p. 516).
    (α).
    With advv.:

    hau longe,

    Plaut. Bacch. 4, 2, 13:

    hau longe abesse oportet,

    id. Am. 1, 1, 166:

    haut sane diu est,

    it is but a very little while ago, id. Merc. 3, 1, 44:

    haud sane commodum,

    Ter. Ad. 5, 2, 8:

    haud sane intellego, quidnam sit, quod laudandum putat,

    Cic. Off. 2, 2, 5; cf.

    also: rem haud sane difficilem admirari videmini,

    id. de Sen. 2, 4:

    haud sane facile,

    id. ib. 23, 83:

    facio quod manifesto moechi haud ferme solent,

    Plaut. Poen. 4, 2, 40: haud ferme Ter. And. 3, 1, 2:

    haud ita jussi,

    id. ib. 5, 4, 52:

    haud ita est,

    id. Phorm. 2, 1, 35; cf.:

    eia, haud sic decet,

    id. Eun. 5, 9, 35; id. Ad. 3, 4, 7:

    haut aliter esse duco,

    Plaut. Bacch. 3, 1, 2:

    aliter hau dicetis,

    id. Most. 1, 2, 15:

    haud aliter censeo,

    Ter. Ad. 5, 8, 5; cf.

    also: ac veluti lupus... Haud aliter Rutulo, muros et castra tuenti, Ignescunt irae,

    Verg. A. 9, 65; v. aliter;

    and cf. also secus: nam ego hau diu apud hunc servitutem servio,

    Plaut. Mil. 2, 1, 17 Ritschl, N. cr.:

    haud diu est,

    Ter. Eun. 2, 3, 67; cf.:

    scies hau multo post,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 12; Ter. Phorm. 5, 6, 39:

    haud paulo plus,

    Cic. Fam. 7, 1, 3:

    haud minus aegre patior,

    Ter. Heaut. 5, 2, 5:

    haud minus,

    Liv. 2, 60, 3:

    Getae praetorii praefecto haud satis fidebant,

    Tac. A. 11, 33:

    sed haud facile dixerim, cur, etc.,

    Cic. Rep. 1, 3 fin.; so,

    haud facile,

    Sall. J. 17, 2; id. C. 13, 5; cf.:

    eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    id. ib. 14, 5:

    haud cito,

    Ter. Ad. 3, 3, 89: haud temere est, quod tu tristi cum corde gubernas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 329 (Ann. v. 473 Vahl.):

    haud temere est visum,

    Verg. A. 9, 375:

    familiaris accipiere faxo hau familiariter,

    Plaut. Am. 1, 1, 199:

    haud stulte sapis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 82:

    haud commode,

    id. Hec. 1, 2, 20:

    consul haud dubie jam victor,

    Sall. J. 102, 1:

    Vergilius haud dubie proximus,

    Quint. 10, 1, 85:

    dubie: mihi hau saepe eveniunt tales hereditates,

    Plaut. Curc. 1, 2, 33:

    morbus haud saepe quemquam superat,

    Sall. J. 17, 6:

    haud cunctanter,

    Suet. Tit. 6. For the connection with dum and quamquam, v. infra fin.
    (β).
    With adjj.:

    id esse hau perlonginquom,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 76:

    in aetate hau bonum'st,

    id. Trin. 2, 4, 61: haut doctis dictis certantes, sed male dictis, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 Vahl.): ille vir haut magna cum re, id. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 342 ib.):

    hau mala'st mulier,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 42:

    conveni hodie hominem haud impurum,

    Ter. Eun. 2, 2, 4:

    anus haud impura,

    id. Heaut. 4, 1, 16:

    servum haud illiberalem praebes te,

    id. Ad. 5, 5, 5:

    haud mediocris vir,

    Cic. Rep. 2, 31:

    haut consimili ingenio,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 50:

    compendium haut aetati optabile,

    id. ib. 1, 2, 51:

    hau permultum attulit,

    id. ib. 2, 3, 86:

    haud mirabile est,

    Ter. Heaut. 2, 4, 8:

    bene dicere haut absurdum est,

    Sall. C. 3, 1; cf.:

    ingenium ejus haut absurdum,

    id. ib. 25, 5:

    haud ignotae belli artes,

    Liv. 21, 1, 2:

    annus haud dubiis consulibus,

    id. 4, 8;

    v. dubius and dubium: certe extrema linea Amare haud nihil est,

    Ter. Eun. 4, 2, 13.—
    (γ).
    With pronn.:

    haut quisquam quaeret, qui siem,

    no one certainly, Plaut. Am. prol. 130:

    eum salutat magis haut quiquam quam canem,

    id. ib. 2, 2, 48; id. Bacch. 1, 1, 25; cf.:

    faxo haut quicquam sit morae,

    id. Am. 3, 3, 17; Ter. And. 2, 1, 36:

    hic se ipsus fallit, haud ego,

    id. ib. 3, 2, 15; cf.:

    haud pol me quidem,

    id. Hec. 2, 3, 5.—
    (δ).
    With verbs: Ni. Etiam dimidium censes (eum attulisse)? Ch. Non edepol scio:

    Verum haut opinor,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 88:

    hauscio, quid eo opus sit,

    id. ib. 5, 2, 15:

    hau nosco tuum,

    id. Trin. 2, 4, 44:

    ne ego cum illo pignus haut ausim dare,

    id. Bacch. 4, 9, 133:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    id. ib. 5, 2, 85; cf.: haud muto factum, Ter. And. 1, 1, 13:

    hau moror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 30: philosophari est mihi necesse; nam omnino haut placet, Enn. ap. Cic. Tusc. 2, 1, 1 (cf. id. de Or. 2, 38, 156; id. Rep. 1, 18; Gell. 5, 15 fin.;

    Trag. v. 417 Vahl.): pol me hau paenitet,

    Plaut. Am. 5, 1, 72:

    facit ille, quod vulgo hau solent,

    id. ib. 1, 1, 30:

    ego faxo hau dicet nactam, quem deluserit,

    id. Bacch. 3, 4, 7; 4, 8, 23:

    nae ille haud scit, quam, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 1, 10; cf. id. ib. 4, 4, 25:

    tum ille haud dubitavit, etc.,

    Cic. Rep. 1, 15:

    quod somno supererit, haud deerit,

    Quint. 10, 3, 26:

    haud erit, ut merito immortalis possit haberi,

    it cannot be, Lucr. 3, 715;

    v. sum: quem (Drusum) haud fratris interitu trucem quam remoto aemulo aequiorem sibi sperabat,

    not so much... as, Tac. A. 3, 8.—For the phrase haud scio an (in Plautus hauscio an), see an; cf. also, haud scio, -ne: idque adeo haud scio, mirandumne sit, etc., * Caes. B. G. 5, 54, 5: Am. Exspectatusne advenio? So. Hau vidi magis exspectatum, I never saw any one welcomer, ironically, Plaut. Am. 2, 2, 47; so,

    hau vidi magis,

    id. Capt. 3, 4, 29; id. Poen. 1, 1, 13.—Pleonastic with another negative:

    neque ego haut committam, ut, si peccatum siet, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 114:

    neque ille haud obiciet mihi, Pedibus sese provocatum,

    id. Ep. 5, 1, 57:

    post si quis vellet te, haut nevelles dividi?

    id. Aul. 2, 4, 7.—Ellipt.: Al. Quid istuc est, mi vir, negoti, quod tu tam subito domo Abeas? Ju. Edepol haut quod tui me neque domi distaedeat, Plaut. Am. 1, 3, 5.—Hence,
    II.
    Esp., joined with dum and quaquam.
    A.
    haud dum, or, as one word, haud-dum, an intensive nondum, not at all as yet, not yet (very rare):

    concilione... Pro Superi! Ausonius miles sedet? armaque tantum Hauddum sumpta viro?

    Sil. 2, 332; Liv. 2, 52; 10, 6; 25; 22, 12; 28, 2; 33, 11 al.—
    B.
    haud quāquam, or, as one word, haudquāquam, by no means whatever, not at all (class.): haudquaquam quemquam semper Fortuna secuta est, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 299 Vahl.):

    haudquaquam etiam cessant,

    Ter. Heaut. 1, 2, 1:

    haudquaquam id est difficile Crasso,

    Cic. de Or. 2, 33, 143:

    haudquaquam hercle mirandum est esse, etc.,

    id. ib. 3, 22, 82:

    haudquaquam boni est, ratione vinctum velle dissolvere,

    id. Univ. 11:

    homo prudens et gravis, haudquaquam eloquens,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    accedat huc suavitas quaedam oportet sermonum atque morum haudquaquam mediocre condimentum amicitiae,

    id. Lael. 18, 66:

    haudquaquam par gloria,

    Sall. C. 3, 2:

    haudquaquam certamine ambiguo,

    Liv. 7, 26, 8:

    tibi has, miserabilis Orpheus Haudquaquam ob meritum, poenas, ni Fata resistant, Suscitat,

    Verg. G. 4, 455:

    haudquaquam dictis violentia Turni flectitur,

    id. A. 12, 45 al.

    Lewis & Short latin dictionary > haud

  • 2 haud dum

    haud or haut (in the form hau, before consonants, several times in Plautus acc. to the Cod. Ambros., and in Inscr. Orell. 4848: HEIC. EST. SEPVLCRVM. HAV. PVLCRVM. PVLCRAI. FEMINAE; also Tac. A. 2, 36; 6, 43 (49), Nipperdey, Ritter; hence, also hauscio = haud scio; cf. Ritschl, prol. ad Plaut. Trin. p. 99 sq. and p. 325), adv. [perh. orig. hau = ou, v. Ritschl l. l. But cf. Hand, Turs. III. 15.—Acc. to Corss. Ausspr. 1, 205, haud = pronom. stem ho + au (Sanscr. ava, away) + de, as in unde, etc.], a subjective and intensive negative particle, not at all, by no means; in class. prose most freq. with adverbs; rarely with adjectives, pronouns, or verbs (the last construction in Cic. only in the formulae: haud scio an, and haud dubito; in Caes. it occurs but once; v. also Krebs, Antibarb. p. 516).
    (α).
    With advv.:

    hau longe,

    Plaut. Bacch. 4, 2, 13:

    hau longe abesse oportet,

    id. Am. 1, 1, 166:

    haut sane diu est,

    it is but a very little while ago, id. Merc. 3, 1, 44:

    haud sane commodum,

    Ter. Ad. 5, 2, 8:

    haud sane intellego, quidnam sit, quod laudandum putat,

    Cic. Off. 2, 2, 5; cf.

    also: rem haud sane difficilem admirari videmini,

    id. de Sen. 2, 4:

    haud sane facile,

    id. ib. 23, 83:

    facio quod manifesto moechi haud ferme solent,

    Plaut. Poen. 4, 2, 40: haud ferme Ter. And. 3, 1, 2:

    haud ita jussi,

    id. ib. 5, 4, 52:

    haud ita est,

    id. Phorm. 2, 1, 35; cf.:

    eia, haud sic decet,

    id. Eun. 5, 9, 35; id. Ad. 3, 4, 7:

    haut aliter esse duco,

    Plaut. Bacch. 3, 1, 2:

    aliter hau dicetis,

    id. Most. 1, 2, 15:

    haud aliter censeo,

    Ter. Ad. 5, 8, 5; cf.

    also: ac veluti lupus... Haud aliter Rutulo, muros et castra tuenti, Ignescunt irae,

    Verg. A. 9, 65; v. aliter;

    and cf. also secus: nam ego hau diu apud hunc servitutem servio,

    Plaut. Mil. 2, 1, 17 Ritschl, N. cr.:

    haud diu est,

    Ter. Eun. 2, 3, 67; cf.:

    scies hau multo post,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 12; Ter. Phorm. 5, 6, 39:

    haud paulo plus,

    Cic. Fam. 7, 1, 3:

    haud minus aegre patior,

    Ter. Heaut. 5, 2, 5:

    haud minus,

    Liv. 2, 60, 3:

    Getae praetorii praefecto haud satis fidebant,

    Tac. A. 11, 33:

    sed haud facile dixerim, cur, etc.,

    Cic. Rep. 1, 3 fin.; so,

    haud facile,

    Sall. J. 17, 2; id. C. 13, 5; cf.:

    eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    id. ib. 14, 5:

    haud cito,

    Ter. Ad. 3, 3, 89: haud temere est, quod tu tristi cum corde gubernas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 329 (Ann. v. 473 Vahl.):

    haud temere est visum,

    Verg. A. 9, 375:

    familiaris accipiere faxo hau familiariter,

    Plaut. Am. 1, 1, 199:

    haud stulte sapis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 82:

    haud commode,

    id. Hec. 1, 2, 20:

    consul haud dubie jam victor,

    Sall. J. 102, 1:

    Vergilius haud dubie proximus,

    Quint. 10, 1, 85:

    dubie: mihi hau saepe eveniunt tales hereditates,

    Plaut. Curc. 1, 2, 33:

    morbus haud saepe quemquam superat,

    Sall. J. 17, 6:

    haud cunctanter,

    Suet. Tit. 6. For the connection with dum and quamquam, v. infra fin.
    (β).
    With adjj.:

    id esse hau perlonginquom,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 76:

    in aetate hau bonum'st,

    id. Trin. 2, 4, 61: haut doctis dictis certantes, sed male dictis, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 Vahl.): ille vir haut magna cum re, id. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 342 ib.):

    hau mala'st mulier,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 42:

    conveni hodie hominem haud impurum,

    Ter. Eun. 2, 2, 4:

    anus haud impura,

    id. Heaut. 4, 1, 16:

    servum haud illiberalem praebes te,

    id. Ad. 5, 5, 5:

    haud mediocris vir,

    Cic. Rep. 2, 31:

    haut consimili ingenio,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 50:

    compendium haut aetati optabile,

    id. ib. 1, 2, 51:

    hau permultum attulit,

    id. ib. 2, 3, 86:

    haud mirabile est,

    Ter. Heaut. 2, 4, 8:

    bene dicere haut absurdum est,

    Sall. C. 3, 1; cf.:

    ingenium ejus haut absurdum,

    id. ib. 25, 5:

    haud ignotae belli artes,

    Liv. 21, 1, 2:

    annus haud dubiis consulibus,

    id. 4, 8;

    v. dubius and dubium: certe extrema linea Amare haud nihil est,

    Ter. Eun. 4, 2, 13.—
    (γ).
    With pronn.:

    haut quisquam quaeret, qui siem,

    no one certainly, Plaut. Am. prol. 130:

    eum salutat magis haut quiquam quam canem,

    id. ib. 2, 2, 48; id. Bacch. 1, 1, 25; cf.:

    faxo haut quicquam sit morae,

    id. Am. 3, 3, 17; Ter. And. 2, 1, 36:

    hic se ipsus fallit, haud ego,

    id. ib. 3, 2, 15; cf.:

    haud pol me quidem,

    id. Hec. 2, 3, 5.—
    (δ).
    With verbs: Ni. Etiam dimidium censes (eum attulisse)? Ch. Non edepol scio:

    Verum haut opinor,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 88:

    hauscio, quid eo opus sit,

    id. ib. 5, 2, 15:

    hau nosco tuum,

    id. Trin. 2, 4, 44:

    ne ego cum illo pignus haut ausim dare,

    id. Bacch. 4, 9, 133:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    id. ib. 5, 2, 85; cf.: haud muto factum, Ter. And. 1, 1, 13:

    hau moror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 30: philosophari est mihi necesse; nam omnino haut placet, Enn. ap. Cic. Tusc. 2, 1, 1 (cf. id. de Or. 2, 38, 156; id. Rep. 1, 18; Gell. 5, 15 fin.;

    Trag. v. 417 Vahl.): pol me hau paenitet,

    Plaut. Am. 5, 1, 72:

    facit ille, quod vulgo hau solent,

    id. ib. 1, 1, 30:

    ego faxo hau dicet nactam, quem deluserit,

    id. Bacch. 3, 4, 7; 4, 8, 23:

    nae ille haud scit, quam, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 1, 10; cf. id. ib. 4, 4, 25:

    tum ille haud dubitavit, etc.,

    Cic. Rep. 1, 15:

    quod somno supererit, haud deerit,

    Quint. 10, 3, 26:

    haud erit, ut merito immortalis possit haberi,

    it cannot be, Lucr. 3, 715;

    v. sum: quem (Drusum) haud fratris interitu trucem quam remoto aemulo aequiorem sibi sperabat,

    not so much... as, Tac. A. 3, 8.—For the phrase haud scio an (in Plautus hauscio an), see an; cf. also, haud scio, -ne: idque adeo haud scio, mirandumne sit, etc., * Caes. B. G. 5, 54, 5: Am. Exspectatusne advenio? So. Hau vidi magis exspectatum, I never saw any one welcomer, ironically, Plaut. Am. 2, 2, 47; so,

    hau vidi magis,

    id. Capt. 3, 4, 29; id. Poen. 1, 1, 13.—Pleonastic with another negative:

    neque ego haut committam, ut, si peccatum siet, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 114:

    neque ille haud obiciet mihi, Pedibus sese provocatum,

    id. Ep. 5, 1, 57:

    post si quis vellet te, haut nevelles dividi?

    id. Aul. 2, 4, 7.—Ellipt.: Al. Quid istuc est, mi vir, negoti, quod tu tam subito domo Abeas? Ju. Edepol haut quod tui me neque domi distaedeat, Plaut. Am. 1, 3, 5.—Hence,
    II.
    Esp., joined with dum and quaquam.
    A.
    haud dum, or, as one word, haud-dum, an intensive nondum, not at all as yet, not yet (very rare):

    concilione... Pro Superi! Ausonius miles sedet? armaque tantum Hauddum sumpta viro?

    Sil. 2, 332; Liv. 2, 52; 10, 6; 25; 22, 12; 28, 2; 33, 11 al.—
    B.
    haud quāquam, or, as one word, haudquāquam, by no means whatever, not at all (class.): haudquaquam quemquam semper Fortuna secuta est, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 299 Vahl.):

    haudquaquam etiam cessant,

    Ter. Heaut. 1, 2, 1:

    haudquaquam id est difficile Crasso,

    Cic. de Or. 2, 33, 143:

    haudquaquam hercle mirandum est esse, etc.,

    id. ib. 3, 22, 82:

    haudquaquam boni est, ratione vinctum velle dissolvere,

    id. Univ. 11:

    homo prudens et gravis, haudquaquam eloquens,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    accedat huc suavitas quaedam oportet sermonum atque morum haudquaquam mediocre condimentum amicitiae,

    id. Lael. 18, 66:

    haudquaquam par gloria,

    Sall. C. 3, 2:

    haudquaquam certamine ambiguo,

    Liv. 7, 26, 8:

    tibi has, miserabilis Orpheus Haudquaquam ob meritum, poenas, ni Fata resistant, Suscitat,

    Verg. G. 4, 455:

    haudquaquam dictis violentia Turni flectitur,

    id. A. 12, 45 al.

    Lewis & Short latin dictionary > haud dum

  • 3 haud quaquam

    haud or haut (in the form hau, before consonants, several times in Plautus acc. to the Cod. Ambros., and in Inscr. Orell. 4848: HEIC. EST. SEPVLCRVM. HAV. PVLCRVM. PVLCRAI. FEMINAE; also Tac. A. 2, 36; 6, 43 (49), Nipperdey, Ritter; hence, also hauscio = haud scio; cf. Ritschl, prol. ad Plaut. Trin. p. 99 sq. and p. 325), adv. [perh. orig. hau = ou, v. Ritschl l. l. But cf. Hand, Turs. III. 15.—Acc. to Corss. Ausspr. 1, 205, haud = pronom. stem ho + au (Sanscr. ava, away) + de, as in unde, etc.], a subjective and intensive negative particle, not at all, by no means; in class. prose most freq. with adverbs; rarely with adjectives, pronouns, or verbs (the last construction in Cic. only in the formulae: haud scio an, and haud dubito; in Caes. it occurs but once; v. also Krebs, Antibarb. p. 516).
    (α).
    With advv.:

    hau longe,

    Plaut. Bacch. 4, 2, 13:

    hau longe abesse oportet,

    id. Am. 1, 1, 166:

    haut sane diu est,

    it is but a very little while ago, id. Merc. 3, 1, 44:

    haud sane commodum,

    Ter. Ad. 5, 2, 8:

    haud sane intellego, quidnam sit, quod laudandum putat,

    Cic. Off. 2, 2, 5; cf.

    also: rem haud sane difficilem admirari videmini,

    id. de Sen. 2, 4:

    haud sane facile,

    id. ib. 23, 83:

    facio quod manifesto moechi haud ferme solent,

    Plaut. Poen. 4, 2, 40: haud ferme Ter. And. 3, 1, 2:

    haud ita jussi,

    id. ib. 5, 4, 52:

    haud ita est,

    id. Phorm. 2, 1, 35; cf.:

    eia, haud sic decet,

    id. Eun. 5, 9, 35; id. Ad. 3, 4, 7:

    haut aliter esse duco,

    Plaut. Bacch. 3, 1, 2:

    aliter hau dicetis,

    id. Most. 1, 2, 15:

    haud aliter censeo,

    Ter. Ad. 5, 8, 5; cf.

    also: ac veluti lupus... Haud aliter Rutulo, muros et castra tuenti, Ignescunt irae,

    Verg. A. 9, 65; v. aliter;

    and cf. also secus: nam ego hau diu apud hunc servitutem servio,

    Plaut. Mil. 2, 1, 17 Ritschl, N. cr.:

    haud diu est,

    Ter. Eun. 2, 3, 67; cf.:

    scies hau multo post,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 12; Ter. Phorm. 5, 6, 39:

    haud paulo plus,

    Cic. Fam. 7, 1, 3:

    haud minus aegre patior,

    Ter. Heaut. 5, 2, 5:

    haud minus,

    Liv. 2, 60, 3:

    Getae praetorii praefecto haud satis fidebant,

    Tac. A. 11, 33:

    sed haud facile dixerim, cur, etc.,

    Cic. Rep. 1, 3 fin.; so,

    haud facile,

    Sall. J. 17, 2; id. C. 13, 5; cf.:

    eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    id. ib. 14, 5:

    haud cito,

    Ter. Ad. 3, 3, 89: haud temere est, quod tu tristi cum corde gubernas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 329 (Ann. v. 473 Vahl.):

    haud temere est visum,

    Verg. A. 9, 375:

    familiaris accipiere faxo hau familiariter,

    Plaut. Am. 1, 1, 199:

    haud stulte sapis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 82:

    haud commode,

    id. Hec. 1, 2, 20:

    consul haud dubie jam victor,

    Sall. J. 102, 1:

    Vergilius haud dubie proximus,

    Quint. 10, 1, 85:

    dubie: mihi hau saepe eveniunt tales hereditates,

    Plaut. Curc. 1, 2, 33:

    morbus haud saepe quemquam superat,

    Sall. J. 17, 6:

    haud cunctanter,

    Suet. Tit. 6. For the connection with dum and quamquam, v. infra fin.
    (β).
    With adjj.:

    id esse hau perlonginquom,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 76:

    in aetate hau bonum'st,

    id. Trin. 2, 4, 61: haut doctis dictis certantes, sed male dictis, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 Vahl.): ille vir haut magna cum re, id. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 342 ib.):

    hau mala'st mulier,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 42:

    conveni hodie hominem haud impurum,

    Ter. Eun. 2, 2, 4:

    anus haud impura,

    id. Heaut. 4, 1, 16:

    servum haud illiberalem praebes te,

    id. Ad. 5, 5, 5:

    haud mediocris vir,

    Cic. Rep. 2, 31:

    haut consimili ingenio,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 50:

    compendium haut aetati optabile,

    id. ib. 1, 2, 51:

    hau permultum attulit,

    id. ib. 2, 3, 86:

    haud mirabile est,

    Ter. Heaut. 2, 4, 8:

    bene dicere haut absurdum est,

    Sall. C. 3, 1; cf.:

    ingenium ejus haut absurdum,

    id. ib. 25, 5:

    haud ignotae belli artes,

    Liv. 21, 1, 2:

    annus haud dubiis consulibus,

    id. 4, 8;

    v. dubius and dubium: certe extrema linea Amare haud nihil est,

    Ter. Eun. 4, 2, 13.—
    (γ).
    With pronn.:

    haut quisquam quaeret, qui siem,

    no one certainly, Plaut. Am. prol. 130:

    eum salutat magis haut quiquam quam canem,

    id. ib. 2, 2, 48; id. Bacch. 1, 1, 25; cf.:

    faxo haut quicquam sit morae,

    id. Am. 3, 3, 17; Ter. And. 2, 1, 36:

    hic se ipsus fallit, haud ego,

    id. ib. 3, 2, 15; cf.:

    haud pol me quidem,

    id. Hec. 2, 3, 5.—
    (δ).
    With verbs: Ni. Etiam dimidium censes (eum attulisse)? Ch. Non edepol scio:

    Verum haut opinor,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 88:

    hauscio, quid eo opus sit,

    id. ib. 5, 2, 15:

    hau nosco tuum,

    id. Trin. 2, 4, 44:

    ne ego cum illo pignus haut ausim dare,

    id. Bacch. 4, 9, 133:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    id. ib. 5, 2, 85; cf.: haud muto factum, Ter. And. 1, 1, 13:

    hau moror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 30: philosophari est mihi necesse; nam omnino haut placet, Enn. ap. Cic. Tusc. 2, 1, 1 (cf. id. de Or. 2, 38, 156; id. Rep. 1, 18; Gell. 5, 15 fin.;

    Trag. v. 417 Vahl.): pol me hau paenitet,

    Plaut. Am. 5, 1, 72:

    facit ille, quod vulgo hau solent,

    id. ib. 1, 1, 30:

    ego faxo hau dicet nactam, quem deluserit,

    id. Bacch. 3, 4, 7; 4, 8, 23:

    nae ille haud scit, quam, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 1, 10; cf. id. ib. 4, 4, 25:

    tum ille haud dubitavit, etc.,

    Cic. Rep. 1, 15:

    quod somno supererit, haud deerit,

    Quint. 10, 3, 26:

    haud erit, ut merito immortalis possit haberi,

    it cannot be, Lucr. 3, 715;

    v. sum: quem (Drusum) haud fratris interitu trucem quam remoto aemulo aequiorem sibi sperabat,

    not so much... as, Tac. A. 3, 8.—For the phrase haud scio an (in Plautus hauscio an), see an; cf. also, haud scio, -ne: idque adeo haud scio, mirandumne sit, etc., * Caes. B. G. 5, 54, 5: Am. Exspectatusne advenio? So. Hau vidi magis exspectatum, I never saw any one welcomer, ironically, Plaut. Am. 2, 2, 47; so,

    hau vidi magis,

    id. Capt. 3, 4, 29; id. Poen. 1, 1, 13.—Pleonastic with another negative:

    neque ego haut committam, ut, si peccatum siet, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 114:

    neque ille haud obiciet mihi, Pedibus sese provocatum,

    id. Ep. 5, 1, 57:

    post si quis vellet te, haut nevelles dividi?

    id. Aul. 2, 4, 7.—Ellipt.: Al. Quid istuc est, mi vir, negoti, quod tu tam subito domo Abeas? Ju. Edepol haut quod tui me neque domi distaedeat, Plaut. Am. 1, 3, 5.—Hence,
    II.
    Esp., joined with dum and quaquam.
    A.
    haud dum, or, as one word, haud-dum, an intensive nondum, not at all as yet, not yet (very rare):

    concilione... Pro Superi! Ausonius miles sedet? armaque tantum Hauddum sumpta viro?

    Sil. 2, 332; Liv. 2, 52; 10, 6; 25; 22, 12; 28, 2; 33, 11 al.—
    B.
    haud quāquam, or, as one word, haudquāquam, by no means whatever, not at all (class.): haudquaquam quemquam semper Fortuna secuta est, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 299 Vahl.):

    haudquaquam etiam cessant,

    Ter. Heaut. 1, 2, 1:

    haudquaquam id est difficile Crasso,

    Cic. de Or. 2, 33, 143:

    haudquaquam hercle mirandum est esse, etc.,

    id. ib. 3, 22, 82:

    haudquaquam boni est, ratione vinctum velle dissolvere,

    id. Univ. 11:

    homo prudens et gravis, haudquaquam eloquens,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    accedat huc suavitas quaedam oportet sermonum atque morum haudquaquam mediocre condimentum amicitiae,

    id. Lael. 18, 66:

    haudquaquam par gloria,

    Sall. C. 3, 2:

    haudquaquam certamine ambiguo,

    Liv. 7, 26, 8:

    tibi has, miserabilis Orpheus Haudquaquam ob meritum, poenas, ni Fata resistant, Suscitat,

    Verg. G. 4, 455:

    haudquaquam dictis violentia Turni flectitur,

    id. A. 12, 45 al.

    Lewis & Short latin dictionary > haud quaquam

  • 4 haudquaquam

    haud or haut (in the form hau, before consonants, several times in Plautus acc. to the Cod. Ambros., and in Inscr. Orell. 4848: HEIC. EST. SEPVLCRVM. HAV. PVLCRVM. PVLCRAI. FEMINAE; also Tac. A. 2, 36; 6, 43 (49), Nipperdey, Ritter; hence, also hauscio = haud scio; cf. Ritschl, prol. ad Plaut. Trin. p. 99 sq. and p. 325), adv. [perh. orig. hau = ou, v. Ritschl l. l. But cf. Hand, Turs. III. 15.—Acc. to Corss. Ausspr. 1, 205, haud = pronom. stem ho + au (Sanscr. ava, away) + de, as in unde, etc.], a subjective and intensive negative particle, not at all, by no means; in class. prose most freq. with adverbs; rarely with adjectives, pronouns, or verbs (the last construction in Cic. only in the formulae: haud scio an, and haud dubito; in Caes. it occurs but once; v. also Krebs, Antibarb. p. 516).
    (α).
    With advv.:

    hau longe,

    Plaut. Bacch. 4, 2, 13:

    hau longe abesse oportet,

    id. Am. 1, 1, 166:

    haut sane diu est,

    it is but a very little while ago, id. Merc. 3, 1, 44:

    haud sane commodum,

    Ter. Ad. 5, 2, 8:

    haud sane intellego, quidnam sit, quod laudandum putat,

    Cic. Off. 2, 2, 5; cf.

    also: rem haud sane difficilem admirari videmini,

    id. de Sen. 2, 4:

    haud sane facile,

    id. ib. 23, 83:

    facio quod manifesto moechi haud ferme solent,

    Plaut. Poen. 4, 2, 40: haud ferme Ter. And. 3, 1, 2:

    haud ita jussi,

    id. ib. 5, 4, 52:

    haud ita est,

    id. Phorm. 2, 1, 35; cf.:

    eia, haud sic decet,

    id. Eun. 5, 9, 35; id. Ad. 3, 4, 7:

    haut aliter esse duco,

    Plaut. Bacch. 3, 1, 2:

    aliter hau dicetis,

    id. Most. 1, 2, 15:

    haud aliter censeo,

    Ter. Ad. 5, 8, 5; cf.

    also: ac veluti lupus... Haud aliter Rutulo, muros et castra tuenti, Ignescunt irae,

    Verg. A. 9, 65; v. aliter;

    and cf. also secus: nam ego hau diu apud hunc servitutem servio,

    Plaut. Mil. 2, 1, 17 Ritschl, N. cr.:

    haud diu est,

    Ter. Eun. 2, 3, 67; cf.:

    scies hau multo post,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 12; Ter. Phorm. 5, 6, 39:

    haud paulo plus,

    Cic. Fam. 7, 1, 3:

    haud minus aegre patior,

    Ter. Heaut. 5, 2, 5:

    haud minus,

    Liv. 2, 60, 3:

    Getae praetorii praefecto haud satis fidebant,

    Tac. A. 11, 33:

    sed haud facile dixerim, cur, etc.,

    Cic. Rep. 1, 3 fin.; so,

    haud facile,

    Sall. J. 17, 2; id. C. 13, 5; cf.:

    eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    id. ib. 14, 5:

    haud cito,

    Ter. Ad. 3, 3, 89: haud temere est, quod tu tristi cum corde gubernas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 329 (Ann. v. 473 Vahl.):

    haud temere est visum,

    Verg. A. 9, 375:

    familiaris accipiere faxo hau familiariter,

    Plaut. Am. 1, 1, 199:

    haud stulte sapis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 82:

    haud commode,

    id. Hec. 1, 2, 20:

    consul haud dubie jam victor,

    Sall. J. 102, 1:

    Vergilius haud dubie proximus,

    Quint. 10, 1, 85:

    dubie: mihi hau saepe eveniunt tales hereditates,

    Plaut. Curc. 1, 2, 33:

    morbus haud saepe quemquam superat,

    Sall. J. 17, 6:

    haud cunctanter,

    Suet. Tit. 6. For the connection with dum and quamquam, v. infra fin.
    (β).
    With adjj.:

    id esse hau perlonginquom,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 76:

    in aetate hau bonum'st,

    id. Trin. 2, 4, 61: haut doctis dictis certantes, sed male dictis, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 Vahl.): ille vir haut magna cum re, id. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 342 ib.):

    hau mala'st mulier,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 42:

    conveni hodie hominem haud impurum,

    Ter. Eun. 2, 2, 4:

    anus haud impura,

    id. Heaut. 4, 1, 16:

    servum haud illiberalem praebes te,

    id. Ad. 5, 5, 5:

    haud mediocris vir,

    Cic. Rep. 2, 31:

    haut consimili ingenio,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 50:

    compendium haut aetati optabile,

    id. ib. 1, 2, 51:

    hau permultum attulit,

    id. ib. 2, 3, 86:

    haud mirabile est,

    Ter. Heaut. 2, 4, 8:

    bene dicere haut absurdum est,

    Sall. C. 3, 1; cf.:

    ingenium ejus haut absurdum,

    id. ib. 25, 5:

    haud ignotae belli artes,

    Liv. 21, 1, 2:

    annus haud dubiis consulibus,

    id. 4, 8;

    v. dubius and dubium: certe extrema linea Amare haud nihil est,

    Ter. Eun. 4, 2, 13.—
    (γ).
    With pronn.:

    haut quisquam quaeret, qui siem,

    no one certainly, Plaut. Am. prol. 130:

    eum salutat magis haut quiquam quam canem,

    id. ib. 2, 2, 48; id. Bacch. 1, 1, 25; cf.:

    faxo haut quicquam sit morae,

    id. Am. 3, 3, 17; Ter. And. 2, 1, 36:

    hic se ipsus fallit, haud ego,

    id. ib. 3, 2, 15; cf.:

    haud pol me quidem,

    id. Hec. 2, 3, 5.—
    (δ).
    With verbs: Ni. Etiam dimidium censes (eum attulisse)? Ch. Non edepol scio:

    Verum haut opinor,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 88:

    hauscio, quid eo opus sit,

    id. ib. 5, 2, 15:

    hau nosco tuum,

    id. Trin. 2, 4, 44:

    ne ego cum illo pignus haut ausim dare,

    id. Bacch. 4, 9, 133:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    id. ib. 5, 2, 85; cf.: haud muto factum, Ter. And. 1, 1, 13:

    hau moror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 30: philosophari est mihi necesse; nam omnino haut placet, Enn. ap. Cic. Tusc. 2, 1, 1 (cf. id. de Or. 2, 38, 156; id. Rep. 1, 18; Gell. 5, 15 fin.;

    Trag. v. 417 Vahl.): pol me hau paenitet,

    Plaut. Am. 5, 1, 72:

    facit ille, quod vulgo hau solent,

    id. ib. 1, 1, 30:

    ego faxo hau dicet nactam, quem deluserit,

    id. Bacch. 3, 4, 7; 4, 8, 23:

    nae ille haud scit, quam, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 1, 10; cf. id. ib. 4, 4, 25:

    tum ille haud dubitavit, etc.,

    Cic. Rep. 1, 15:

    quod somno supererit, haud deerit,

    Quint. 10, 3, 26:

    haud erit, ut merito immortalis possit haberi,

    it cannot be, Lucr. 3, 715;

    v. sum: quem (Drusum) haud fratris interitu trucem quam remoto aemulo aequiorem sibi sperabat,

    not so much... as, Tac. A. 3, 8.—For the phrase haud scio an (in Plautus hauscio an), see an; cf. also, haud scio, -ne: idque adeo haud scio, mirandumne sit, etc., * Caes. B. G. 5, 54, 5: Am. Exspectatusne advenio? So. Hau vidi magis exspectatum, I never saw any one welcomer, ironically, Plaut. Am. 2, 2, 47; so,

    hau vidi magis,

    id. Capt. 3, 4, 29; id. Poen. 1, 1, 13.—Pleonastic with another negative:

    neque ego haut committam, ut, si peccatum siet, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 114:

    neque ille haud obiciet mihi, Pedibus sese provocatum,

    id. Ep. 5, 1, 57:

    post si quis vellet te, haut nevelles dividi?

    id. Aul. 2, 4, 7.—Ellipt.: Al. Quid istuc est, mi vir, negoti, quod tu tam subito domo Abeas? Ju. Edepol haut quod tui me neque domi distaedeat, Plaut. Am. 1, 3, 5.—Hence,
    II.
    Esp., joined with dum and quaquam.
    A.
    haud dum, or, as one word, haud-dum, an intensive nondum, not at all as yet, not yet (very rare):

    concilione... Pro Superi! Ausonius miles sedet? armaque tantum Hauddum sumpta viro?

    Sil. 2, 332; Liv. 2, 52; 10, 6; 25; 22, 12; 28, 2; 33, 11 al.—
    B.
    haud quāquam, or, as one word, haudquāquam, by no means whatever, not at all (class.): haudquaquam quemquam semper Fortuna secuta est, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 299 Vahl.):

    haudquaquam etiam cessant,

    Ter. Heaut. 1, 2, 1:

    haudquaquam id est difficile Crasso,

    Cic. de Or. 2, 33, 143:

    haudquaquam hercle mirandum est esse, etc.,

    id. ib. 3, 22, 82:

    haudquaquam boni est, ratione vinctum velle dissolvere,

    id. Univ. 11:

    homo prudens et gravis, haudquaquam eloquens,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    accedat huc suavitas quaedam oportet sermonum atque morum haudquaquam mediocre condimentum amicitiae,

    id. Lael. 18, 66:

    haudquaquam par gloria,

    Sall. C. 3, 2:

    haudquaquam certamine ambiguo,

    Liv. 7, 26, 8:

    tibi has, miserabilis Orpheus Haudquaquam ob meritum, poenas, ni Fata resistant, Suscitat,

    Verg. G. 4, 455:

    haudquaquam dictis violentia Turni flectitur,

    id. A. 12, 45 al.

    Lewis & Short latin dictionary > haudquaquam

  • 5 dubio

    dŭbĭus, a, um, adj. [for duhibius, duohabeo, held as two or double, i. e. doubtful; cf. dubito, Corss. Ausspr. 2, 1027].
    I.
    Moving in two directions alternately, vibrating to and fro, fluctuating (cf. ambiguus, anceps, incertus, perplexus, duplex).
    A.
    Lit. (very rare):

    ut vas non quit constare, nisi humor Destitit in dubio fluctu jactarier intus,

    Lucr. 6, 556; cf.:

    fluctibus dubiis volvi coeptum est mare,

    Liv. 37, 16, 4.—Far more freq. and class.,
    B.
    Trop., vacillating in mind, uncertain.
    1.
    Act.
    a.
    Wavering in opinion, doubting, doubtful, dubious, uncertain, = ambigens, haesitans, etc.:

    sin est is homo, anni multi me dubiam dant,

    Plaut. Ep. 4, 1, 17:

    quae res est, quae cujusquam animum in hac causa dubium facere possit?

    Cic. de Imp. Pomp. 10.— With an interrog. clause, A. and S. Gr. §

    213 R. 4 (1.): temptat dubiam mentem rationis egestas, ecquae nam fuerit mundi genitalis origo,

    Lucr. 5, 1211; cf.:

    equites procul visi ab dubiis, quinam essent,

    Liv. 4, 40:

    dubius sum, quid faciam,

    Hor. S. 1, 9, 40:

    dubius, unde rumperet silentium,

    id. Epod. 5, 85:

    spemque metumque inter dubii, seu vivere credant, Sive extrema pati,

    Verg. A. 1, 218; cf. Liv. 1, 42:

    Philippus non dubius, quin, etc.,

    id. 31, 42:

    haud dubius quin,

    id. 42, 14; Curt. 5, 12.—With acc. and inf.:

    dictator minime dubius, bellum cum his populis Patres jussuros,

    Liv. 6, 14; so,

    haud dubius,

    id. 31, 24; Curt. 9, 7:

    nec sum animi dubius, verbis ea vincere magnum Quam sit,

    well aware how hard it is, Verg. G. 3, 289; so,

    dubius with the genitives animi, Auct. B. Alex. 56, 2: mentis,

    Ov. F. 6, 572:

    consilii,

    Just. 2, 13:

    sententiae,

    Liv. 33, 25 Drak.:

    salutis,

    Ov. M. 15, 438:

    vitae,

    id. Tr. 3, 3, 25:

    fati,

    Luc. 7, 611 al.; cf. Zumpt, Gr. § 437; A. and S. Gr. § 213 R. 1 ( a.).—
    b.
    Wavering in resolution, irresolute, undecided (very rare):

    dubio atque haesitante Jugurtha incolumes transeunt,

    Sall. J. 107, 6; cf.

    hostes (opp. firmi),

    id. ib. 51 fin.:

    nutantes ac dubiae civitates,

    Suet. Caes. 4 fin.:

    quid faciat dubius,

    Ov. M. 8, 441.— Poet. transf.:

    cuspis,

    Sil. 4, 188.—
    2.
    Pass., that is doubted of, uncertain, doubtful, dubious, undetermined (so most freq. in all periods and kinds of composition):

    videsne igitur, quae dubia sint, ea sumi pro certis atque concessis?

    Cic. Div. 2, 51, 106; cf. id. ib. 2, 50 fin.; id. Fin. 4, 24, 67; id. de Or. 1, 20, 92; id. Mur. 32, 68; Quint. 3, 4, 8; 7, 8, 6:

    nihil aegrius est quam res secernere apertas Ab dubiis,

    Lucr. 4, 468 (cf. verba, vague language, opp. aperta, Quint. 7, 2, 48):

    jus, opp. certum,

    id. 12, 3, 6;

    opp. confessum,

    id. 7, 7, 7:

    in regno, ubi ne obscura quidem est aut dubia servitus,

    Cic. Rep. 1, 31:

    dubium vel anceps genus causarum,

    Quint. 4, 1, 40; cf. id. 9, 2, 69: dubii variique casus, Auct. ap. Cic. Clu. 21, 58:

    et incerta societas,

    Suet. Aug. 17 et saep.:

    quia sciebam dubiam esse fortunam scenicam, Ter. Hec. prol. alt. 8: salus (opp. aperta pernicies),

    Cic. N. D. 3, 27, 69:

    spes pacis,

    id. Att. 8, 13:

    victoria,

    Caes. B. G. 7, 80, 6; cf.:

    victoria, praeda, laus,

    Sall. J. 85, 48:

    Marte,

    Vell. 2, 55, 3:

    spes armorum,

    id. 2, 71:

    discrimen pugnae,

    indecisive, Sil. 5, 519:

    proelia,

    Tac. G. 6:

    auctor,

    unknown, Ov. M. 12, 61 et saep.:

    an auspicia repetenda, ne quid dubiis diis agerem?

    i. e. unassured of their favor, Liv. 8, 32:

    dubii socii suspensaeque ex fortuna fidei (opp. fideles socii and certi hostes),

    id. 44, 18; cf. Caes. B. C. 1, 3, 5:

    Hispaniae,

    Tac. A. 3, 44; cf.:

    gens dubiae ad id voluntatis,

    Liv. 9, 15:

    lux,

    i. e. morning twilight, dawn, Ov. M. 11, 596:

    sidera,

    Juv. 5, 22; cf.

    nox,

    evening twilight, Ov. M. 4, 401:

    caelum,

    i. e. over cast, Verg. G. 1, 252:

    fulgor solis,

    Sen. Herc. Fur. 670; cf.:

    et quasi languidus dies,

    Plin. Ep. 6, 20, 6:

    dubiāque tegens lanugine malas,

    i. e. between down and a beard, Ov. M. 9, 398; 13, 754; cf.:

    dubia lanuginis umbra, Claud. Epith. Pall. et Cel. 42: vina,

    not sure to ripen, Plin. 18, 31, 74, § 319:

    consilia,

    wavering, Tac. Agr. 18 et saep.:

    hunc annum sequitur annus haud dubiis consulibus (shortly thereafter the contrary: Papirius Semproniusque, quorum de consulatu dubitabatur),

    Liv. 4, 8; so,

    haud dubius praetor,

    id. 39, 39 fin.:

    haud dubii hostes,

    open enemies, id. 37, 49:

    haud dubii Galli (opp. degeneres, mixti, Gallograeci vere),

    id. 38, 17: cena dubia, see below, II.—
    b.
    In the neutr. absol.
    (α).
    (Non, haud) dubium est, it is ( not, not at all) doubtful, uncertain, undecided. (aa) Absol.:

    si quid erit dubium,

    Plaut. Ep. 5, 1, 40:

    haud dubium id quidem est,

    id. Poen. 3, 4, 27; Ter. And. 2, 3, 25; cf.

    in the interrog.: o! dubiumne id est?

    Ter. Eun. 1, 2, 49; id. Heaut. 3, 3, 46; id. Phorm. 5, 2, 9; and with the dat.:

    an dubium id tibi est?

    Ter. Heaut. 5, 1, 38; Cic. Fam. 4, 15.—(bb) With de:

    de Pompeii exitu mihi dubium numquam fuit,

    Cic. Att. 11, 6, 5; so,

    de eorum jure,

    id. de Or. 1, 57:

    de re,

    Quint. 7, 3, 4; cf. id. 7, 6, 3.—(ng) With an interrog. clause:

    illud dubium (est), ad id, quod summum bonum dicitis, ecquaenam fieri possit accessio,

    Cic. Fin. 4, 24, 67; cf. Quint. 7, 9, 12:

    hoc ergo, credo, dubium est, uter nostrum sit verecundior,

    Cic. Ac. 2, 41, 126:

    hoc enim dubium est, utrum... an,

    Quint. 6, 3, 83:

    Ambiorix copias suas judicione non conduxerit... an tempore exclusus, dubium est,

    Caes. B. G. 6, 31, 1:

    an dubium vobis fuit inesse vis aliqua videretur necne?

    Cic. Caecin. 11, 31 et saep.—Since the Aug. per. freq. dubium, absol. and adv.:

    codicilli, dubium ad quem scripti,

    Quint. 7, 2, 52:

    quo postquam dubium pius an sceleratus, Orestes venerat,

    Ov. Tr. 4, 4, 69; Suet. Caes. 58; id. Aug. 28; id. Tib. 10; Flor. 1, 1, 12; 2, 14, 3:

    Erechtheus, Justitiā dubium validisne potentior armis,

    Ov. M. 6, 678; cf. id. Pont. 3, 1, 17:

    neque multo post exstincto Maximo, dubium an quaesita morte,

    Tac. A. 1, 5; Flor. 1, 1, 8; 4, 2, 91 al.—(dd) Non dubium est quin uxorem nolit filius, Ter. And. 1, 2, 1; id. Eun. 5, 6, 27; Cic. de Or. 2, 8, 32; id. Att. 13, 45; Quint. 11, 2, 10 et saep.:

    haud dubium est, quin,

    Ter. And. 2, 3, 17; 3, 2, 50; id. Ad. 5, 9, 19;

    and interrog.,

    Quint. 3, 2, 1; 10, 1, 5. —(ee) With acc. and inf.:

    periisso me una haud dubium est,

    Ter. Hec. 3, 1, 46; so Liv. 38, 6; Suet. Caes. 52 fin.; cf.

    interrog.: an dubium tibi est, eam esse hanc?

    Plaut. Mil. 2, 5, 9.—Ellipt.:

    si exploratum tibi sit posse te, etc., non esse cunctandum: si dubium sit, non esse conandum,

    Cic. Fam. 1, 7, 5.—
    (β).
    Dubium habere, to regard as uncertain, to doubt:

    an tu dubium habebis, etiam sancte quom jurem tibi?

    Plaut. Capt. 4, 2, 112:

    an dubium habetis, num obficere quid vobis possit? etc.,

    Sall. H. Fragm. III. 61, 8 Dietsch; cf.:

    haec habere dubia, neque, etc.,

    Cic. Ac. 2, 9 fin.
    (γ).
    In dubium:

    in dubium vocare,

    to call in question, Cic. de Or. 2, 34; cf.: illud me dixisse nemo vocabit in dubium, Asin. Pollio ap. Cic. Fam. 10, 31, 5. Vid. also under 3. b.:

    venire in dubium,

    Cic. Quint. 2; id. ib. 21, 67; Liv. 3, 13; cf.:

    alii non veniunt in dubium de voluntate,

    i. e. there is no doubt what their wish is, Cic. Att. 11, 15, 2. Vid. also under 3. b.—
    (δ).
    In dubio, in doubt, in question, undetermined:

    dum in dubio est animus,

    Ter. And. 1, 5, 31; cf. Luc. 7, 247:

    in dubioque fuere utrorum ad regna cadendum esset, etc.,

    Lucr. 3, 836; cf. id. 1085; Quint. 7, 9, 9:

    aestate potius quam hieme dandum, non est in dubio,

    Plin. 25, 5, 24, § 59 et saep.:

    ut in dubio poneret, utrum... an, etc.,

    Liv. 34, 5. Vid. also 3. b.—
    (ε).
    Sine dubio, without doubt, doubtless, indisputably, certainly (very freq.; in Cic. more than twenty times; not in Caes. and Sall.): Th. Numquid dubitas quin? etc. Gn. Sine dubio, opinor, Ter. Eun. 5, 9, 14; Cic. Verr. 2, 1, 2; 47; id. Cat. 2, 1; id. Balb. 24, 55; id. Tusc. 2, 7, 18; id. Off. 1, 29, 102; id. N. D. 1, 9, 23; id. Att. 1, 19, 2 et saep. Vid. the passages in Stuerenb. Cic. Off. p. 134 sq. Sometimes, esp. in Quint., with adversative particles: sed, verum, at, etc., no doubt, doubtless... but, yet, etc.: cum te togatis omnibus sine dubio anteferret... sed, etc.. Cic. N. D. 1, 21, 58; so with sed, id. de Or, 3, 57; Quint. 1, 6, 38; 5, 10, 53; 6, 3, 64;

    with sed tamen,

    id. 12, 6, 7;

    with tamen,

    id. 3, 8, 21; 5, 7, 28; 6, 4, 12;

    with verum,

    id. 8 prooem. § 33;

    with at,

    id. 8, 3, 67;

    with autem,

    id. 1, 6, 12 Spald.—
    (ζ).
    Procul dubio, beyond question, undoubtedly (very rare), Lucr. 3, 638; Liv. 39, 40 fin.; Plin. 18, 21, 50, § 187; and:

    dubio procul,

    Lucr. 1, 812; 2, 261.—
    3.
    Meton., like anceps (4), doubtful, dubious, i. e. precarious, dangerous, critical, difficult (freq. but mostly poet.):

    res dubias, egenas, inopiosas consili,

    critical condition, Plaut. Poen. 1, 1, 2; so,

    res,

    id. Capt. 2, 3, 46; id. Most. 5, 1, 1; Sall. C. 10, 2; 39, 3; id. J. 14, 5; Liv. 2, 50 fin.; Tac. A. 2, 62; Verg. A. 6, 196; 11, 445 al.; cf.

    pericla (with advorsae res),

    Lucr. 3, 55; 1076:

    tempora (opp. secunda),

    Hor. C. 4, 9, 36:

    mons erat ascensu dubius,

    Prop. 4, 4, 83; cf.:

    quae (loca) dubia nisu videbantur,

    Sall. J. 94, 2.—
    b.
    In the neutr. absol. (i. q. discrimen, II. B. 2, and periculum):

    mea quidem hercle certe in dubio vita est,

    is in danger, Ter. And. 2, 2, 10 Ruhnk.; Sall. C. 52, 6; cf. Ov. Am. 2, 13, 2:

    sese suas exercitusque fortunas in dubium non devocaturum,

    Caes. B. G. 6, 7, 6; cf. Cic. Caecin. 27, 76:

    tua fama et gnatae vita in dubium veniet,

    Ter. Ad. 3, 2, 42; cf. id. ib. 2, 2, 35; Ov. H. 16, 138 Loers.— Plur. as subst.:

    hinc Italae gentes in dubiis responsa petunt,

    Verg. A. 7, 86:

    mens dubiis percussa pavet,

    Luc. 6, 596.
    II.
    For the syn. varius, manifold, various (only in the foll. passages): o multimodis variūm et dubiūm et prosperūm copem diem, Pac. ap. Non. 84, 23 (Trag. Rel. p. 115, ed. Rib.). And so prob. is to be explained dubia cena, a multifarious, richly provided supper, Ter. Ph. 2, 2, 28 (for the subjoined explanation of Terence: ubi tu dubites, quid sumas potissimum, is only outwardly adapted to the meaning of dubius); so,

    dubia cena,

    Hor. S. 2, 2, 77; and:

    fercula dubiae cenae,

    Aus. Mos. 102; Hier. Ep. 22, no. 16.—Hence, adv., in two forms.
    (α).
    dŭbĭe (acc. to I. B. 1.), doubtfully, dubiously (not in Plaut., Ter., or Caes.):

    potest accidere, ut aliquod signum dubie datum pro certo sit acceptum,

    Cic. Div. 1, 55.—Esp. freq. (particularly since the Aug. per.) with negatives: haud (rarely non) dubie, undoubtedly, indisputably, positively, certainly:

    etsi non dubie mihi nuntiabatur Parthos transisse Euphratem, tamen, etc.,

    Cic. Fam. 15, 1 (nowhere else as an adv. in Cic.):

    non dubie,

    Quint. 7, 2, 6; 9, 4, 67; Front. Strat. 2, 3, 16; and with sed (cf. dubius, I. B. 2. b. e), Quint. 11, 2, 1; so,

    too, nec dubie,

    Liv. 2, 23 fin.; Quint. 2, 14, 2;

    and with verum,

    id. 3, 4, 1;

    with sed,

    Tac. A. 4, 19 fin.: haud dubie jam victor, [p. 615] Sall. J. 102, 1 (cf. on the contrary in Cic.: sine ulla dubitatione hostis, Phil. 14, 4, 10; cf. Liv. 3, 38; Cic. Cat. 4, 3, 5); so,

    haud dubie,

    Liv. 1, 9; 13; 3, 24; 38; 53; 4, 2; 23; 5, 10 fin.; 33 fin.; 49 fin. et saep. (about 70 times; see the passages in Stuerenb. Cic. Off. p. 138); Quint. 10, 1, 85; Tac. A. 2, 43; 88; id. H. 1, 7; 46; 72; 3, 86; 4, 27 fin.; 80; id. G. 28; Suet. Caes. 55; id. Calig. 9; id. Galb. 2; Vulg. Lev. 13, 43.—
    (β).
    dubio = dubie, App. M. 9, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > dubio

  • 6 dubium

    dŭbĭus, a, um, adj. [for duhibius, duohabeo, held as two or double, i. e. doubtful; cf. dubito, Corss. Ausspr. 2, 1027].
    I.
    Moving in two directions alternately, vibrating to and fro, fluctuating (cf. ambiguus, anceps, incertus, perplexus, duplex).
    A.
    Lit. (very rare):

    ut vas non quit constare, nisi humor Destitit in dubio fluctu jactarier intus,

    Lucr. 6, 556; cf.:

    fluctibus dubiis volvi coeptum est mare,

    Liv. 37, 16, 4.—Far more freq. and class.,
    B.
    Trop., vacillating in mind, uncertain.
    1.
    Act.
    a.
    Wavering in opinion, doubting, doubtful, dubious, uncertain, = ambigens, haesitans, etc.:

    sin est is homo, anni multi me dubiam dant,

    Plaut. Ep. 4, 1, 17:

    quae res est, quae cujusquam animum in hac causa dubium facere possit?

    Cic. de Imp. Pomp. 10.— With an interrog. clause, A. and S. Gr. §

    213 R. 4 (1.): temptat dubiam mentem rationis egestas, ecquae nam fuerit mundi genitalis origo,

    Lucr. 5, 1211; cf.:

    equites procul visi ab dubiis, quinam essent,

    Liv. 4, 40:

    dubius sum, quid faciam,

    Hor. S. 1, 9, 40:

    dubius, unde rumperet silentium,

    id. Epod. 5, 85:

    spemque metumque inter dubii, seu vivere credant, Sive extrema pati,

    Verg. A. 1, 218; cf. Liv. 1, 42:

    Philippus non dubius, quin, etc.,

    id. 31, 42:

    haud dubius quin,

    id. 42, 14; Curt. 5, 12.—With acc. and inf.:

    dictator minime dubius, bellum cum his populis Patres jussuros,

    Liv. 6, 14; so,

    haud dubius,

    id. 31, 24; Curt. 9, 7:

    nec sum animi dubius, verbis ea vincere magnum Quam sit,

    well aware how hard it is, Verg. G. 3, 289; so,

    dubius with the genitives animi, Auct. B. Alex. 56, 2: mentis,

    Ov. F. 6, 572:

    consilii,

    Just. 2, 13:

    sententiae,

    Liv. 33, 25 Drak.:

    salutis,

    Ov. M. 15, 438:

    vitae,

    id. Tr. 3, 3, 25:

    fati,

    Luc. 7, 611 al.; cf. Zumpt, Gr. § 437; A. and S. Gr. § 213 R. 1 ( a.).—
    b.
    Wavering in resolution, irresolute, undecided (very rare):

    dubio atque haesitante Jugurtha incolumes transeunt,

    Sall. J. 107, 6; cf.

    hostes (opp. firmi),

    id. ib. 51 fin.:

    nutantes ac dubiae civitates,

    Suet. Caes. 4 fin.:

    quid faciat dubius,

    Ov. M. 8, 441.— Poet. transf.:

    cuspis,

    Sil. 4, 188.—
    2.
    Pass., that is doubted of, uncertain, doubtful, dubious, undetermined (so most freq. in all periods and kinds of composition):

    videsne igitur, quae dubia sint, ea sumi pro certis atque concessis?

    Cic. Div. 2, 51, 106; cf. id. ib. 2, 50 fin.; id. Fin. 4, 24, 67; id. de Or. 1, 20, 92; id. Mur. 32, 68; Quint. 3, 4, 8; 7, 8, 6:

    nihil aegrius est quam res secernere apertas Ab dubiis,

    Lucr. 4, 468 (cf. verba, vague language, opp. aperta, Quint. 7, 2, 48):

    jus, opp. certum,

    id. 12, 3, 6;

    opp. confessum,

    id. 7, 7, 7:

    in regno, ubi ne obscura quidem est aut dubia servitus,

    Cic. Rep. 1, 31:

    dubium vel anceps genus causarum,

    Quint. 4, 1, 40; cf. id. 9, 2, 69: dubii variique casus, Auct. ap. Cic. Clu. 21, 58:

    et incerta societas,

    Suet. Aug. 17 et saep.:

    quia sciebam dubiam esse fortunam scenicam, Ter. Hec. prol. alt. 8: salus (opp. aperta pernicies),

    Cic. N. D. 3, 27, 69:

    spes pacis,

    id. Att. 8, 13:

    victoria,

    Caes. B. G. 7, 80, 6; cf.:

    victoria, praeda, laus,

    Sall. J. 85, 48:

    Marte,

    Vell. 2, 55, 3:

    spes armorum,

    id. 2, 71:

    discrimen pugnae,

    indecisive, Sil. 5, 519:

    proelia,

    Tac. G. 6:

    auctor,

    unknown, Ov. M. 12, 61 et saep.:

    an auspicia repetenda, ne quid dubiis diis agerem?

    i. e. unassured of their favor, Liv. 8, 32:

    dubii socii suspensaeque ex fortuna fidei (opp. fideles socii and certi hostes),

    id. 44, 18; cf. Caes. B. C. 1, 3, 5:

    Hispaniae,

    Tac. A. 3, 44; cf.:

    gens dubiae ad id voluntatis,

    Liv. 9, 15:

    lux,

    i. e. morning twilight, dawn, Ov. M. 11, 596:

    sidera,

    Juv. 5, 22; cf.

    nox,

    evening twilight, Ov. M. 4, 401:

    caelum,

    i. e. over cast, Verg. G. 1, 252:

    fulgor solis,

    Sen. Herc. Fur. 670; cf.:

    et quasi languidus dies,

    Plin. Ep. 6, 20, 6:

    dubiāque tegens lanugine malas,

    i. e. between down and a beard, Ov. M. 9, 398; 13, 754; cf.:

    dubia lanuginis umbra, Claud. Epith. Pall. et Cel. 42: vina,

    not sure to ripen, Plin. 18, 31, 74, § 319:

    consilia,

    wavering, Tac. Agr. 18 et saep.:

    hunc annum sequitur annus haud dubiis consulibus (shortly thereafter the contrary: Papirius Semproniusque, quorum de consulatu dubitabatur),

    Liv. 4, 8; so,

    haud dubius praetor,

    id. 39, 39 fin.:

    haud dubii hostes,

    open enemies, id. 37, 49:

    haud dubii Galli (opp. degeneres, mixti, Gallograeci vere),

    id. 38, 17: cena dubia, see below, II.—
    b.
    In the neutr. absol.
    (α).
    (Non, haud) dubium est, it is ( not, not at all) doubtful, uncertain, undecided. (aa) Absol.:

    si quid erit dubium,

    Plaut. Ep. 5, 1, 40:

    haud dubium id quidem est,

    id. Poen. 3, 4, 27; Ter. And. 2, 3, 25; cf.

    in the interrog.: o! dubiumne id est?

    Ter. Eun. 1, 2, 49; id. Heaut. 3, 3, 46; id. Phorm. 5, 2, 9; and with the dat.:

    an dubium id tibi est?

    Ter. Heaut. 5, 1, 38; Cic. Fam. 4, 15.—(bb) With de:

    de Pompeii exitu mihi dubium numquam fuit,

    Cic. Att. 11, 6, 5; so,

    de eorum jure,

    id. de Or. 1, 57:

    de re,

    Quint. 7, 3, 4; cf. id. 7, 6, 3.—(ng) With an interrog. clause:

    illud dubium (est), ad id, quod summum bonum dicitis, ecquaenam fieri possit accessio,

    Cic. Fin. 4, 24, 67; cf. Quint. 7, 9, 12:

    hoc ergo, credo, dubium est, uter nostrum sit verecundior,

    Cic. Ac. 2, 41, 126:

    hoc enim dubium est, utrum... an,

    Quint. 6, 3, 83:

    Ambiorix copias suas judicione non conduxerit... an tempore exclusus, dubium est,

    Caes. B. G. 6, 31, 1:

    an dubium vobis fuit inesse vis aliqua videretur necne?

    Cic. Caecin. 11, 31 et saep.—Since the Aug. per. freq. dubium, absol. and adv.:

    codicilli, dubium ad quem scripti,

    Quint. 7, 2, 52:

    quo postquam dubium pius an sceleratus, Orestes venerat,

    Ov. Tr. 4, 4, 69; Suet. Caes. 58; id. Aug. 28; id. Tib. 10; Flor. 1, 1, 12; 2, 14, 3:

    Erechtheus, Justitiā dubium validisne potentior armis,

    Ov. M. 6, 678; cf. id. Pont. 3, 1, 17:

    neque multo post exstincto Maximo, dubium an quaesita morte,

    Tac. A. 1, 5; Flor. 1, 1, 8; 4, 2, 91 al.—(dd) Non dubium est quin uxorem nolit filius, Ter. And. 1, 2, 1; id. Eun. 5, 6, 27; Cic. de Or. 2, 8, 32; id. Att. 13, 45; Quint. 11, 2, 10 et saep.:

    haud dubium est, quin,

    Ter. And. 2, 3, 17; 3, 2, 50; id. Ad. 5, 9, 19;

    and interrog.,

    Quint. 3, 2, 1; 10, 1, 5. —(ee) With acc. and inf.:

    periisso me una haud dubium est,

    Ter. Hec. 3, 1, 46; so Liv. 38, 6; Suet. Caes. 52 fin.; cf.

    interrog.: an dubium tibi est, eam esse hanc?

    Plaut. Mil. 2, 5, 9.—Ellipt.:

    si exploratum tibi sit posse te, etc., non esse cunctandum: si dubium sit, non esse conandum,

    Cic. Fam. 1, 7, 5.—
    (β).
    Dubium habere, to regard as uncertain, to doubt:

    an tu dubium habebis, etiam sancte quom jurem tibi?

    Plaut. Capt. 4, 2, 112:

    an dubium habetis, num obficere quid vobis possit? etc.,

    Sall. H. Fragm. III. 61, 8 Dietsch; cf.:

    haec habere dubia, neque, etc.,

    Cic. Ac. 2, 9 fin.
    (γ).
    In dubium:

    in dubium vocare,

    to call in question, Cic. de Or. 2, 34; cf.: illud me dixisse nemo vocabit in dubium, Asin. Pollio ap. Cic. Fam. 10, 31, 5. Vid. also under 3. b.:

    venire in dubium,

    Cic. Quint. 2; id. ib. 21, 67; Liv. 3, 13; cf.:

    alii non veniunt in dubium de voluntate,

    i. e. there is no doubt what their wish is, Cic. Att. 11, 15, 2. Vid. also under 3. b.—
    (δ).
    In dubio, in doubt, in question, undetermined:

    dum in dubio est animus,

    Ter. And. 1, 5, 31; cf. Luc. 7, 247:

    in dubioque fuere utrorum ad regna cadendum esset, etc.,

    Lucr. 3, 836; cf. id. 1085; Quint. 7, 9, 9:

    aestate potius quam hieme dandum, non est in dubio,

    Plin. 25, 5, 24, § 59 et saep.:

    ut in dubio poneret, utrum... an, etc.,

    Liv. 34, 5. Vid. also 3. b.—
    (ε).
    Sine dubio, without doubt, doubtless, indisputably, certainly (very freq.; in Cic. more than twenty times; not in Caes. and Sall.): Th. Numquid dubitas quin? etc. Gn. Sine dubio, opinor, Ter. Eun. 5, 9, 14; Cic. Verr. 2, 1, 2; 47; id. Cat. 2, 1; id. Balb. 24, 55; id. Tusc. 2, 7, 18; id. Off. 1, 29, 102; id. N. D. 1, 9, 23; id. Att. 1, 19, 2 et saep. Vid. the passages in Stuerenb. Cic. Off. p. 134 sq. Sometimes, esp. in Quint., with adversative particles: sed, verum, at, etc., no doubt, doubtless... but, yet, etc.: cum te togatis omnibus sine dubio anteferret... sed, etc.. Cic. N. D. 1, 21, 58; so with sed, id. de Or, 3, 57; Quint. 1, 6, 38; 5, 10, 53; 6, 3, 64;

    with sed tamen,

    id. 12, 6, 7;

    with tamen,

    id. 3, 8, 21; 5, 7, 28; 6, 4, 12;

    with verum,

    id. 8 prooem. § 33;

    with at,

    id. 8, 3, 67;

    with autem,

    id. 1, 6, 12 Spald.—
    (ζ).
    Procul dubio, beyond question, undoubtedly (very rare), Lucr. 3, 638; Liv. 39, 40 fin.; Plin. 18, 21, 50, § 187; and:

    dubio procul,

    Lucr. 1, 812; 2, 261.—
    3.
    Meton., like anceps (4), doubtful, dubious, i. e. precarious, dangerous, critical, difficult (freq. but mostly poet.):

    res dubias, egenas, inopiosas consili,

    critical condition, Plaut. Poen. 1, 1, 2; so,

    res,

    id. Capt. 2, 3, 46; id. Most. 5, 1, 1; Sall. C. 10, 2; 39, 3; id. J. 14, 5; Liv. 2, 50 fin.; Tac. A. 2, 62; Verg. A. 6, 196; 11, 445 al.; cf.

    pericla (with advorsae res),

    Lucr. 3, 55; 1076:

    tempora (opp. secunda),

    Hor. C. 4, 9, 36:

    mons erat ascensu dubius,

    Prop. 4, 4, 83; cf.:

    quae (loca) dubia nisu videbantur,

    Sall. J. 94, 2.—
    b.
    In the neutr. absol. (i. q. discrimen, II. B. 2, and periculum):

    mea quidem hercle certe in dubio vita est,

    is in danger, Ter. And. 2, 2, 10 Ruhnk.; Sall. C. 52, 6; cf. Ov. Am. 2, 13, 2:

    sese suas exercitusque fortunas in dubium non devocaturum,

    Caes. B. G. 6, 7, 6; cf. Cic. Caecin. 27, 76:

    tua fama et gnatae vita in dubium veniet,

    Ter. Ad. 3, 2, 42; cf. id. ib. 2, 2, 35; Ov. H. 16, 138 Loers.— Plur. as subst.:

    hinc Italae gentes in dubiis responsa petunt,

    Verg. A. 7, 86:

    mens dubiis percussa pavet,

    Luc. 6, 596.
    II.
    For the syn. varius, manifold, various (only in the foll. passages): o multimodis variūm et dubiūm et prosperūm copem diem, Pac. ap. Non. 84, 23 (Trag. Rel. p. 115, ed. Rib.). And so prob. is to be explained dubia cena, a multifarious, richly provided supper, Ter. Ph. 2, 2, 28 (for the subjoined explanation of Terence: ubi tu dubites, quid sumas potissimum, is only outwardly adapted to the meaning of dubius); so,

    dubia cena,

    Hor. S. 2, 2, 77; and:

    fercula dubiae cenae,

    Aus. Mos. 102; Hier. Ep. 22, no. 16.—Hence, adv., in two forms.
    (α).
    dŭbĭe (acc. to I. B. 1.), doubtfully, dubiously (not in Plaut., Ter., or Caes.):

    potest accidere, ut aliquod signum dubie datum pro certo sit acceptum,

    Cic. Div. 1, 55.—Esp. freq. (particularly since the Aug. per.) with negatives: haud (rarely non) dubie, undoubtedly, indisputably, positively, certainly:

    etsi non dubie mihi nuntiabatur Parthos transisse Euphratem, tamen, etc.,

    Cic. Fam. 15, 1 (nowhere else as an adv. in Cic.):

    non dubie,

    Quint. 7, 2, 6; 9, 4, 67; Front. Strat. 2, 3, 16; and with sed (cf. dubius, I. B. 2. b. e), Quint. 11, 2, 1; so,

    too, nec dubie,

    Liv. 2, 23 fin.; Quint. 2, 14, 2;

    and with verum,

    id. 3, 4, 1;

    with sed,

    Tac. A. 4, 19 fin.: haud dubie jam victor, [p. 615] Sall. J. 102, 1 (cf. on the contrary in Cic.: sine ulla dubitatione hostis, Phil. 14, 4, 10; cf. Liv. 3, 38; Cic. Cat. 4, 3, 5); so,

    haud dubie,

    Liv. 1, 9; 13; 3, 24; 38; 53; 4, 2; 23; 5, 10 fin.; 33 fin.; 49 fin. et saep. (about 70 times; see the passages in Stuerenb. Cic. Off. p. 138); Quint. 10, 1, 85; Tac. A. 2, 43; 88; id. H. 1, 7; 46; 72; 3, 86; 4, 27 fin.; 80; id. G. 28; Suet. Caes. 55; id. Calig. 9; id. Galb. 2; Vulg. Lev. 13, 43.—
    (β).
    dubio = dubie, App. M. 9, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > dubium

  • 7 dubius

    dŭbĭus, a, um, adj. [for duhibius, duohabeo, held as two or double, i. e. doubtful; cf. dubito, Corss. Ausspr. 2, 1027].
    I.
    Moving in two directions alternately, vibrating to and fro, fluctuating (cf. ambiguus, anceps, incertus, perplexus, duplex).
    A.
    Lit. (very rare):

    ut vas non quit constare, nisi humor Destitit in dubio fluctu jactarier intus,

    Lucr. 6, 556; cf.:

    fluctibus dubiis volvi coeptum est mare,

    Liv. 37, 16, 4.—Far more freq. and class.,
    B.
    Trop., vacillating in mind, uncertain.
    1.
    Act.
    a.
    Wavering in opinion, doubting, doubtful, dubious, uncertain, = ambigens, haesitans, etc.:

    sin est is homo, anni multi me dubiam dant,

    Plaut. Ep. 4, 1, 17:

    quae res est, quae cujusquam animum in hac causa dubium facere possit?

    Cic. de Imp. Pomp. 10.— With an interrog. clause, A. and S. Gr. §

    213 R. 4 (1.): temptat dubiam mentem rationis egestas, ecquae nam fuerit mundi genitalis origo,

    Lucr. 5, 1211; cf.:

    equites procul visi ab dubiis, quinam essent,

    Liv. 4, 40:

    dubius sum, quid faciam,

    Hor. S. 1, 9, 40:

    dubius, unde rumperet silentium,

    id. Epod. 5, 85:

    spemque metumque inter dubii, seu vivere credant, Sive extrema pati,

    Verg. A. 1, 218; cf. Liv. 1, 42:

    Philippus non dubius, quin, etc.,

    id. 31, 42:

    haud dubius quin,

    id. 42, 14; Curt. 5, 12.—With acc. and inf.:

    dictator minime dubius, bellum cum his populis Patres jussuros,

    Liv. 6, 14; so,

    haud dubius,

    id. 31, 24; Curt. 9, 7:

    nec sum animi dubius, verbis ea vincere magnum Quam sit,

    well aware how hard it is, Verg. G. 3, 289; so,

    dubius with the genitives animi, Auct. B. Alex. 56, 2: mentis,

    Ov. F. 6, 572:

    consilii,

    Just. 2, 13:

    sententiae,

    Liv. 33, 25 Drak.:

    salutis,

    Ov. M. 15, 438:

    vitae,

    id. Tr. 3, 3, 25:

    fati,

    Luc. 7, 611 al.; cf. Zumpt, Gr. § 437; A. and S. Gr. § 213 R. 1 ( a.).—
    b.
    Wavering in resolution, irresolute, undecided (very rare):

    dubio atque haesitante Jugurtha incolumes transeunt,

    Sall. J. 107, 6; cf.

    hostes (opp. firmi),

    id. ib. 51 fin.:

    nutantes ac dubiae civitates,

    Suet. Caes. 4 fin.:

    quid faciat dubius,

    Ov. M. 8, 441.— Poet. transf.:

    cuspis,

    Sil. 4, 188.—
    2.
    Pass., that is doubted of, uncertain, doubtful, dubious, undetermined (so most freq. in all periods and kinds of composition):

    videsne igitur, quae dubia sint, ea sumi pro certis atque concessis?

    Cic. Div. 2, 51, 106; cf. id. ib. 2, 50 fin.; id. Fin. 4, 24, 67; id. de Or. 1, 20, 92; id. Mur. 32, 68; Quint. 3, 4, 8; 7, 8, 6:

    nihil aegrius est quam res secernere apertas Ab dubiis,

    Lucr. 4, 468 (cf. verba, vague language, opp. aperta, Quint. 7, 2, 48):

    jus, opp. certum,

    id. 12, 3, 6;

    opp. confessum,

    id. 7, 7, 7:

    in regno, ubi ne obscura quidem est aut dubia servitus,

    Cic. Rep. 1, 31:

    dubium vel anceps genus causarum,

    Quint. 4, 1, 40; cf. id. 9, 2, 69: dubii variique casus, Auct. ap. Cic. Clu. 21, 58:

    et incerta societas,

    Suet. Aug. 17 et saep.:

    quia sciebam dubiam esse fortunam scenicam, Ter. Hec. prol. alt. 8: salus (opp. aperta pernicies),

    Cic. N. D. 3, 27, 69:

    spes pacis,

    id. Att. 8, 13:

    victoria,

    Caes. B. G. 7, 80, 6; cf.:

    victoria, praeda, laus,

    Sall. J. 85, 48:

    Marte,

    Vell. 2, 55, 3:

    spes armorum,

    id. 2, 71:

    discrimen pugnae,

    indecisive, Sil. 5, 519:

    proelia,

    Tac. G. 6:

    auctor,

    unknown, Ov. M. 12, 61 et saep.:

    an auspicia repetenda, ne quid dubiis diis agerem?

    i. e. unassured of their favor, Liv. 8, 32:

    dubii socii suspensaeque ex fortuna fidei (opp. fideles socii and certi hostes),

    id. 44, 18; cf. Caes. B. C. 1, 3, 5:

    Hispaniae,

    Tac. A. 3, 44; cf.:

    gens dubiae ad id voluntatis,

    Liv. 9, 15:

    lux,

    i. e. morning twilight, dawn, Ov. M. 11, 596:

    sidera,

    Juv. 5, 22; cf.

    nox,

    evening twilight, Ov. M. 4, 401:

    caelum,

    i. e. over cast, Verg. G. 1, 252:

    fulgor solis,

    Sen. Herc. Fur. 670; cf.:

    et quasi languidus dies,

    Plin. Ep. 6, 20, 6:

    dubiāque tegens lanugine malas,

    i. e. between down and a beard, Ov. M. 9, 398; 13, 754; cf.:

    dubia lanuginis umbra, Claud. Epith. Pall. et Cel. 42: vina,

    not sure to ripen, Plin. 18, 31, 74, § 319:

    consilia,

    wavering, Tac. Agr. 18 et saep.:

    hunc annum sequitur annus haud dubiis consulibus (shortly thereafter the contrary: Papirius Semproniusque, quorum de consulatu dubitabatur),

    Liv. 4, 8; so,

    haud dubius praetor,

    id. 39, 39 fin.:

    haud dubii hostes,

    open enemies, id. 37, 49:

    haud dubii Galli (opp. degeneres, mixti, Gallograeci vere),

    id. 38, 17: cena dubia, see below, II.—
    b.
    In the neutr. absol.
    (α).
    (Non, haud) dubium est, it is ( not, not at all) doubtful, uncertain, undecided. (aa) Absol.:

    si quid erit dubium,

    Plaut. Ep. 5, 1, 40:

    haud dubium id quidem est,

    id. Poen. 3, 4, 27; Ter. And. 2, 3, 25; cf.

    in the interrog.: o! dubiumne id est?

    Ter. Eun. 1, 2, 49; id. Heaut. 3, 3, 46; id. Phorm. 5, 2, 9; and with the dat.:

    an dubium id tibi est?

    Ter. Heaut. 5, 1, 38; Cic. Fam. 4, 15.—(bb) With de:

    de Pompeii exitu mihi dubium numquam fuit,

    Cic. Att. 11, 6, 5; so,

    de eorum jure,

    id. de Or. 1, 57:

    de re,

    Quint. 7, 3, 4; cf. id. 7, 6, 3.—(ng) With an interrog. clause:

    illud dubium (est), ad id, quod summum bonum dicitis, ecquaenam fieri possit accessio,

    Cic. Fin. 4, 24, 67; cf. Quint. 7, 9, 12:

    hoc ergo, credo, dubium est, uter nostrum sit verecundior,

    Cic. Ac. 2, 41, 126:

    hoc enim dubium est, utrum... an,

    Quint. 6, 3, 83:

    Ambiorix copias suas judicione non conduxerit... an tempore exclusus, dubium est,

    Caes. B. G. 6, 31, 1:

    an dubium vobis fuit inesse vis aliqua videretur necne?

    Cic. Caecin. 11, 31 et saep.—Since the Aug. per. freq. dubium, absol. and adv.:

    codicilli, dubium ad quem scripti,

    Quint. 7, 2, 52:

    quo postquam dubium pius an sceleratus, Orestes venerat,

    Ov. Tr. 4, 4, 69; Suet. Caes. 58; id. Aug. 28; id. Tib. 10; Flor. 1, 1, 12; 2, 14, 3:

    Erechtheus, Justitiā dubium validisne potentior armis,

    Ov. M. 6, 678; cf. id. Pont. 3, 1, 17:

    neque multo post exstincto Maximo, dubium an quaesita morte,

    Tac. A. 1, 5; Flor. 1, 1, 8; 4, 2, 91 al.—(dd) Non dubium est quin uxorem nolit filius, Ter. And. 1, 2, 1; id. Eun. 5, 6, 27; Cic. de Or. 2, 8, 32; id. Att. 13, 45; Quint. 11, 2, 10 et saep.:

    haud dubium est, quin,

    Ter. And. 2, 3, 17; 3, 2, 50; id. Ad. 5, 9, 19;

    and interrog.,

    Quint. 3, 2, 1; 10, 1, 5. —(ee) With acc. and inf.:

    periisso me una haud dubium est,

    Ter. Hec. 3, 1, 46; so Liv. 38, 6; Suet. Caes. 52 fin.; cf.

    interrog.: an dubium tibi est, eam esse hanc?

    Plaut. Mil. 2, 5, 9.—Ellipt.:

    si exploratum tibi sit posse te, etc., non esse cunctandum: si dubium sit, non esse conandum,

    Cic. Fam. 1, 7, 5.—
    (β).
    Dubium habere, to regard as uncertain, to doubt:

    an tu dubium habebis, etiam sancte quom jurem tibi?

    Plaut. Capt. 4, 2, 112:

    an dubium habetis, num obficere quid vobis possit? etc.,

    Sall. H. Fragm. III. 61, 8 Dietsch; cf.:

    haec habere dubia, neque, etc.,

    Cic. Ac. 2, 9 fin.
    (γ).
    In dubium:

    in dubium vocare,

    to call in question, Cic. de Or. 2, 34; cf.: illud me dixisse nemo vocabit in dubium, Asin. Pollio ap. Cic. Fam. 10, 31, 5. Vid. also under 3. b.:

    venire in dubium,

    Cic. Quint. 2; id. ib. 21, 67; Liv. 3, 13; cf.:

    alii non veniunt in dubium de voluntate,

    i. e. there is no doubt what their wish is, Cic. Att. 11, 15, 2. Vid. also under 3. b.—
    (δ).
    In dubio, in doubt, in question, undetermined:

    dum in dubio est animus,

    Ter. And. 1, 5, 31; cf. Luc. 7, 247:

    in dubioque fuere utrorum ad regna cadendum esset, etc.,

    Lucr. 3, 836; cf. id. 1085; Quint. 7, 9, 9:

    aestate potius quam hieme dandum, non est in dubio,

    Plin. 25, 5, 24, § 59 et saep.:

    ut in dubio poneret, utrum... an, etc.,

    Liv. 34, 5. Vid. also 3. b.—
    (ε).
    Sine dubio, without doubt, doubtless, indisputably, certainly (very freq.; in Cic. more than twenty times; not in Caes. and Sall.): Th. Numquid dubitas quin? etc. Gn. Sine dubio, opinor, Ter. Eun. 5, 9, 14; Cic. Verr. 2, 1, 2; 47; id. Cat. 2, 1; id. Balb. 24, 55; id. Tusc. 2, 7, 18; id. Off. 1, 29, 102; id. N. D. 1, 9, 23; id. Att. 1, 19, 2 et saep. Vid. the passages in Stuerenb. Cic. Off. p. 134 sq. Sometimes, esp. in Quint., with adversative particles: sed, verum, at, etc., no doubt, doubtless... but, yet, etc.: cum te togatis omnibus sine dubio anteferret... sed, etc.. Cic. N. D. 1, 21, 58; so with sed, id. de Or, 3, 57; Quint. 1, 6, 38; 5, 10, 53; 6, 3, 64;

    with sed tamen,

    id. 12, 6, 7;

    with tamen,

    id. 3, 8, 21; 5, 7, 28; 6, 4, 12;

    with verum,

    id. 8 prooem. § 33;

    with at,

    id. 8, 3, 67;

    with autem,

    id. 1, 6, 12 Spald.—
    (ζ).
    Procul dubio, beyond question, undoubtedly (very rare), Lucr. 3, 638; Liv. 39, 40 fin.; Plin. 18, 21, 50, § 187; and:

    dubio procul,

    Lucr. 1, 812; 2, 261.—
    3.
    Meton., like anceps (4), doubtful, dubious, i. e. precarious, dangerous, critical, difficult (freq. but mostly poet.):

    res dubias, egenas, inopiosas consili,

    critical condition, Plaut. Poen. 1, 1, 2; so,

    res,

    id. Capt. 2, 3, 46; id. Most. 5, 1, 1; Sall. C. 10, 2; 39, 3; id. J. 14, 5; Liv. 2, 50 fin.; Tac. A. 2, 62; Verg. A. 6, 196; 11, 445 al.; cf.

    pericla (with advorsae res),

    Lucr. 3, 55; 1076:

    tempora (opp. secunda),

    Hor. C. 4, 9, 36:

    mons erat ascensu dubius,

    Prop. 4, 4, 83; cf.:

    quae (loca) dubia nisu videbantur,

    Sall. J. 94, 2.—
    b.
    In the neutr. absol. (i. q. discrimen, II. B. 2, and periculum):

    mea quidem hercle certe in dubio vita est,

    is in danger, Ter. And. 2, 2, 10 Ruhnk.; Sall. C. 52, 6; cf. Ov. Am. 2, 13, 2:

    sese suas exercitusque fortunas in dubium non devocaturum,

    Caes. B. G. 6, 7, 6; cf. Cic. Caecin. 27, 76:

    tua fama et gnatae vita in dubium veniet,

    Ter. Ad. 3, 2, 42; cf. id. ib. 2, 2, 35; Ov. H. 16, 138 Loers.— Plur. as subst.:

    hinc Italae gentes in dubiis responsa petunt,

    Verg. A. 7, 86:

    mens dubiis percussa pavet,

    Luc. 6, 596.
    II.
    For the syn. varius, manifold, various (only in the foll. passages): o multimodis variūm et dubiūm et prosperūm copem diem, Pac. ap. Non. 84, 23 (Trag. Rel. p. 115, ed. Rib.). And so prob. is to be explained dubia cena, a multifarious, richly provided supper, Ter. Ph. 2, 2, 28 (for the subjoined explanation of Terence: ubi tu dubites, quid sumas potissimum, is only outwardly adapted to the meaning of dubius); so,

    dubia cena,

    Hor. S. 2, 2, 77; and:

    fercula dubiae cenae,

    Aus. Mos. 102; Hier. Ep. 22, no. 16.—Hence, adv., in two forms.
    (α).
    dŭbĭe (acc. to I. B. 1.), doubtfully, dubiously (not in Plaut., Ter., or Caes.):

    potest accidere, ut aliquod signum dubie datum pro certo sit acceptum,

    Cic. Div. 1, 55.—Esp. freq. (particularly since the Aug. per.) with negatives: haud (rarely non) dubie, undoubtedly, indisputably, positively, certainly:

    etsi non dubie mihi nuntiabatur Parthos transisse Euphratem, tamen, etc.,

    Cic. Fam. 15, 1 (nowhere else as an adv. in Cic.):

    non dubie,

    Quint. 7, 2, 6; 9, 4, 67; Front. Strat. 2, 3, 16; and with sed (cf. dubius, I. B. 2. b. e), Quint. 11, 2, 1; so,

    too, nec dubie,

    Liv. 2, 23 fin.; Quint. 2, 14, 2;

    and with verum,

    id. 3, 4, 1;

    with sed,

    Tac. A. 4, 19 fin.: haud dubie jam victor, [p. 615] Sall. J. 102, 1 (cf. on the contrary in Cic.: sine ulla dubitatione hostis, Phil. 14, 4, 10; cf. Liv. 3, 38; Cic. Cat. 4, 3, 5); so,

    haud dubie,

    Liv. 1, 9; 13; 3, 24; 38; 53; 4, 2; 23; 5, 10 fin.; 33 fin.; 49 fin. et saep. (about 70 times; see the passages in Stuerenb. Cic. Off. p. 138); Quint. 10, 1, 85; Tac. A. 2, 43; 88; id. H. 1, 7; 46; 72; 3, 86; 4, 27 fin.; 80; id. G. 28; Suet. Caes. 55; id. Calig. 9; id. Galb. 2; Vulg. Lev. 13, 43.—
    (β).
    dubio = dubie, App. M. 9, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > dubius

  • 8 dubius

        dubius adj.    [DVA-], moving two ways, fluctuating: fluctibus dubiis volvi coeptum est mare, L.—Fig., wavering in opinion, doubting, doubtful, dubious, uncertain: animum in causā dubium facere: visi ab dubiis, quinam essent, L.: spemque metumque inter dubii, V.: dubius, verbis ea vincere magnum Quam sit, well aware how hard it is, V.: dictator minime dubius, bellum patres iussuros, L.: mentis, O.: sententiae, L.— Wavering in resolution, irresolute, undecided, hesitating: dubii confirmantur, Cs.: dubio atque haesitante Iugurthā incolumes transeunt, S.: hostibus dubiis instare, S.: spem dedit dubiae menti, V.: consilia, Ta.: quid faciat, O.: Mars errat in armis, V.— Doubted of, uncertain, doubtful, dubious, undetermined: fortuna scaenica, T.: quae dubia sint, ea sumi pro certis: haec habere dubia, to leave in question: salus: victoria, Cs.: proelia, Ta.: haud dubius rex, seu... seu..., by a clear title, L.: auctor, unknown, O.: gens dubiae ad id voluntatis, L.: lux, i. e. twilight, O.: sidera, Iu.: caelum, i. e. overcast, V.: lanugo, hardly visible, O.: sequitur annus haud dubiis consulibus, certainly known, L.: fortunam inter dubia numerare, Ta.: hora, i. e. the uncertain future, H.: dubia cena, i. e. perplexing with variety, H.: an dubium id tibi est? is it not certain? T.: ut de ipsius facto dubium esse nemini possit: hoc nemini dubium est, quid iudicarit: Iustitiā dubium validisne potentior armis, O.: haud dubiumst mihi, quin possim, etc., T.: non esse dubium, quin possent, etc., Cs.: periisse me unā haud dubiumst, T.: in dubium vocare, to call in question: non quo mihi veniat in dubium tua fides, is questioned: Dum in dubio est animus, in doubt, T.: ut in dubio poneret, utrum... an, etc., L.: sine dubio, certainly: cum te togatis omnibus sine dubio anteferret... sed, etc., doubtless... but: procul dubio, L. — Doubtful, dubious, precarious, dangerous, critical, difficult, adverse: fortuna (opp. secunda): res, S.: mons ascensu, Pr.: scire hunc lumen rebus nostris dubiis futurum, L.: dubiis ne defice rebus, our need, V.: tempora, H.: aeger, the man in danger of death, O.: Mea in dubio vitast, is in danger, T.: libertas et anima nostra in dubio est, S.: suas fortunas in dubium non devocaturum, Cs.
    * * *
    dubia, dubium ADJ
    doubtful, dubious, uncertain; variable, dangerous; critical

    Latin-English dictionary > dubius

  • 9 dubius

    dubius, a, um (duo), zwischen zweien-, nach zwei Seiten hin schwankend, I) subjektiv: A) in der Überzeugung = ungewiß, zweifelhaft, zweifelnd, in Zweifel stehend, Plaut., Cic. u.a.: spemque metumque inter dubii, zwischen H.u.F. schwebend, Verg. – m. Genet. (s. Drak. Liv. 33, 25, 5), animi, Verg. u.a., mentis, Ov.: portus ac praesidii, Sen.: viae, Sen.: sententiae, Liv., consilii, Iustin.: fati, Lucan. 7, 611: vitae, Marc. Emp.: salutis, Ov. – haud dubius m. folg. Acc. u. Infin., haud dubius facilem in aequo campi tantum superanti multitudine victoriam fore, Liv. 5, 38, 4. – haud dubius m. folg. quin, haud dubius, quin paucos transgressos murum expulsurus foret, Liv. 25, 24, 8. – B) im Entschlusse = schwankend, unschlüssig, unentschlossen (Ggstz. firmus), Sall. u.a.: m. folg. indir. Fragesatz, dubius unde rumperet silentium, Hor. epod. 5, 85: dubius sum, quid faciam, Hor. sat. 1, 9, 40: dubius, an transiret, Liv. 8, 24, 11. – poet. übtr., v. Lebl., cuspis, Sil.: arcus, Val. Flacc. (vgl. Drak. Sil. 4, 188). – II) objektiv: A) woran od. wobei man ungewiß od. unschlüssig ist = ungewiß, unsicher, zweifelhaft, unbestimmt, unentschieden (Ggstz. apertus, certus, confessus u. dgl.), a) im allg.: genus causae, Cic.: ius, Quint.: victoria, Caes.: auctor, Ov.: socii, Liv.: verbum aliquod dubiae significationis, Sen.: dubiae crepuscula lucis, die D. des Zwielichts, Morgendämmerung, Ov.: u. so adhuc dubius dies, Zwielicht, Dämmerung (des Morgens), Plin. ep.: u. adhuc dubiā luce, Lact.: u. dubia sidera, Iuven.: nox, Abendzwielicht, Abenddämmerung, Ov.: caelum, trübe, Ov.: lanugo, zweifelhaft, ob noch Flaum od. schon Bart, Ov. – consilia, unbestimmtes Vorhaben, Tac.: sequitur annus haud dubiis consulibus, ein J., das entschieden K. hatte, Liv.: ut haud dubius (unzweifelhaft) praetor esset, si etc., Liv. – an dubium est, ut dare posset imperium imperator, qui etc., Plin. pan. 8, 6. – non est dubium, quin (daß usw.) od. quin non (daß nicht), Ter., Cic. u. Gell.: quasi viro dubium sit, quin etc., Cic.: dubiumne est od. cui dubium est, quin etc.? Cic. – etenim quam dubium est, an merito accusetur, qui etc., Plin. ep. 7, 10, 3. – num od. nemini dubium est m. folg. Acc. u. Infin., Cic. Flacc. 83. Plin. ep. 8, 14, 20. Plin. pan. 61, 6. – haud dubio, da es nicht zweifelhaft war, Liv. – neutr. subst. (gew. nur mit Praep.), nihil est dubii (es ist kein Zweifel) m. folg. quin u. Konj., Sen. de ben. 6, 31, 2: in dubium vocare od. revocare, in Zweifel ziehen, -setzen, zweifelhaft machen, Cic.: in dubio est animus, Ter.: fides tua venit mihi in dubium, Cic.: sine dubio, Cic., od. procul dubio, Liv., od. dubio procul, Gell. 2, 29, 15, od. (spätlat.) absque dubio, Salv., ohne Zweifel: haudi pro dubio (unzweifelhaft) Sextium consulem esse, Liv.: u. so pro haud dubio habitum est mit folg. Infin., Liv. – poet., dubium (= de quo dubium erat) iustitiā validisne potentior armis, Ov.: dubium pius an sceleratus Orestes, Ov.; vgl. Bach Ov. met. 6, 678. – b) prägn., dubia cena, eine solche Mahlzeit, bei der wegen des Überflusses an Speisen die Wahl schwer fällt, ein reiches, mit den verschiedensten Speisen versehenes Mahl, ein »verwirrendes Speisengewühl« (Voß), Ter. Phorm. 342 u. (nach Terenz) Hor. sat. 2, 2, 77. Auson. Mos. 102. – B) meton. (wie anceps no. II, 3) = bedenklich, gefährlich, mißlich, a) der örtlichen Beschaffenheit nach, mons erat ascensu dubius, Prop.: quae (loca) dubia nisu videbantur, Sall. – b) dem Ausgange nach, res d. (Lage), Plaut., Sall. u.a.: tempora d. (Ggstz. t. secunda), Hor. – neutr. subst. α) Sing. m. Praep., in dubium devocare, in eine mißliche Lage-, aufs Spiel setzen, Caes.: in dubium venire, in Gefahr kommen, Ter.: u. so in dubium futurum esse, Ov.: in dubio esse, in Gefahr schweben, auf dem Spiele stehen, Ter. u.a. – β) Plur., mens dubiis percussa, Lucan. 6, 596. – c) poet. übtr., in bedenklicher-, mißlicher Lage befindlich, in Gefahr schwebend, aeger, der bedenkliche Kranke, Ov.: caput, Val. Flacc. – / Compar. dubior, Anthol. Lat. 659, 4 R.

    lateinisch-deutsches > dubius

  • 10 dubius

    dubius, a, um (duo), zwischen zweien-, nach zwei Seiten hin schwankend, I) subjektiv: A) in der Überzeugung = ungewiß, zweifelhaft, zweifelnd, in Zweifel stehend, Plaut., Cic. u.a.: spemque metumque inter dubii, zwischen H.u.F. schwebend, Verg. – m. Genet. (s. Drak. Liv. 33, 25, 5), animi, Verg. u.a., mentis, Ov.: portus ac praesidii, Sen.: viae, Sen.: sententiae, Liv., consilii, Iustin.: fati, Lucan. 7, 611: vitae, Marc. Emp.: salutis, Ov. – haud dubius m. folg. Acc. u. Infin., haud dubius facilem in aequo campi tantum superanti multitudine victoriam fore, Liv. 5, 38, 4. – haud dubius m. folg. quin, haud dubius, quin paucos transgressos murum expulsurus foret, Liv. 25, 24, 8. – B) im Entschlusse = schwankend, unschlüssig, unentschlossen (Ggstz. firmus), Sall. u.a.: m. folg. indir. Fragesatz, dubius unde rumperet silentium, Hor. epod. 5, 85: dubius sum, quid faciam, Hor. sat. 1, 9, 40: dubius, an transiret, Liv. 8, 24, 11. – poet. übtr., v. Lebl., cuspis, Sil.: arcus, Val. Flacc. (vgl. Drak. Sil. 4, 188). – II) objektiv: A) woran od. wobei man ungewiß od. unschlüssig ist = ungewiß, unsicher, zweifelhaft, unbestimmt, unentschieden (Ggstz. apertus, certus, confessus u. dgl.), a) im allg.: genus causae, Cic.: ius, Quint.: victoria, Caes.: auctor, Ov.: socii, Liv.: verbum aliquod dubiae significationis, Sen.: dubiae crepuscula lucis, die D. des Zwie-
    ————
    lichts, Morgendämmerung, Ov.: u. so adhuc dubius dies, Zwielicht, Dämmerung (des Morgens), Plin. ep.: u. adhuc dubiā luce, Lact.: u. dubia sidera, Iuven.: nox, Abendzwielicht, Abenddämmerung, Ov.: caelum, trübe, Ov.: lanugo, zweifelhaft, ob noch Flaum od. schon Bart, Ov. – consilia, unbestimmtes Vorhaben, Tac.: sequitur annus haud dubiis consulibus, ein J., das entschieden K. hatte, Liv.: ut haud dubius (unzweifelhaft) praetor esset, si etc., Liv. – an dubium est, ut dare posset imperium imperator, qui etc., Plin. pan. 8, 6. – non est dubium, quin (daß usw.) od. quin non (daß nicht), Ter., Cic. u. Gell.: quasi viro dubium sit, quin etc., Cic.: dubiumne est od. cui dubium est, quin etc.? Cic. – etenim quam dubium est, an merito accusetur, qui etc., Plin. ep. 7, 10, 3. – num od. nemini dubium est m. folg. Acc. u. Infin., Cic. Flacc. 83. Plin. ep. 8, 14, 20. Plin. pan. 61, 6. – haud dubio, da es nicht zweifelhaft war, Liv. – neutr. subst. (gew. nur mit Praep.), nihil est dubii (es ist kein Zweifel) m. folg. quin u. Konj., Sen. de ben. 6, 31, 2: in dubium vocare od. revocare, in Zweifel ziehen, -setzen, zweifelhaft machen, Cic.: in dubio est animus, Ter.: fides tua venit mihi in dubium, Cic.: sine dubio, Cic., od. procul dubio, Liv., od. dubio procul, Gell. 2, 29, 15, od. (spätlat.) absque dubio, Salv., ohne Zweifel: haudi pro dubio (unzweifelhaft) Sextium consulem esse, Liv.: u. so pro
    ————
    haud dubio habitum est mit folg. Infin., Liv. – poet., dubium (= de quo dubium erat) iustitiā validisne potentior armis, Ov.: dubium pius an sceleratus Orestes, Ov.; vgl. Bach Ov. met. 6, 678. – b) prägn., dubia cena, eine solche Mahlzeit, bei der wegen des Überflusses an Speisen die Wahl schwer fällt, ein reiches, mit den verschiedensten Speisen versehenes Mahl, ein »verwirrendes Speisengewühl« (Voß), Ter. Phorm. 342 u. (nach Terenz) Hor. sat. 2, 2, 77. Auson. Mos. 102. – B) meton. (wie anceps no. II, 3) = bedenklich, gefährlich, mißlich, a) der örtlichen Beschaffenheit nach, mons erat ascensu dubius, Prop.: quae (loca) dubia nisu videbantur, Sall. – b) dem Ausgange nach, res d. (Lage), Plaut., Sall. u.a.: tempora d. (Ggstz. t. secunda), Hor. – neutr. subst. α) Sing. m. Praep., in dubium devocare, in eine mißliche Lage-, aufs Spiel setzen, Caes.: in dubium venire, in Gefahr kommen, Ter.: u. so in dubium futurum esse, Ov.: in dubio esse, in Gefahr schweben, auf dem Spiele stehen, Ter. u.a. – β) Plur., mens dubiis percussa, Lucan. 6, 596. – c) poet. übtr., in bedenklicher-, mißlicher Lage befindlich, in Gefahr schwebend, aeger, der bedenkliche Kranke, Ov.: caput, Val. Flacc. – Compar. dubior, Anthol. Lat. 659, 4 R.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > dubius

  • 11 dubius

    a, um [ duo ]
    1) сомневающийся, нерешительный, колеблющийся (mens V; d. sum quid verum sit C)
    d. quid faciat H, O — не знающий (не зная), что делать
    d. sententiae L, animi bAl или mentis Oне знающий на что решиться или что подумать
    2) сомнительный, подлежащий сомнению, ненадёжный (victoria dubia Cs; socii dubii L)
    d. dies PJ или dubia lux Oрассвет
    annus haud dubiis consulibus L — год, консулы которого достоверно известны
    dubio Fortuna stans in orbe O — Фортуна, стоящая на непостоянном (т. е. вечно вращающемся) колесе
    3) трудный, затруднительный, опасный, критический (res Pl, Sl etc.; tempora H)

    Латинско-русский словарь > dubius

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»